Coderingen op apart kruikje uit Stein bezorgt onderzoekers hoofdbrekens

Het kruikje uit Stein. Afbeelding: archief Stichting Erfgoed Stein

30-03-2022 om 09:00 door Arjan van de Rest en Jos Drubers - Stichting Erfgoed Stein

In het archief van pater Munsters is een brief uit 1937 aangetroffen, gericht aan het Rijksbureau voor de Monumentenzorg. Gerefereerd wordt naar een op de kasteelruïne gevonden kruik.

Op de kruik staan drie gelijke maar mysterieuze rozetten met in het midden een zon en daaromheen lettertekens: in de buitenrand 19 en in de binnenrand 5. Het Rijksbureau dateert de kruik rond 1500, een tijd waarin men zich graag bezighield met soorten geheimschrift. Verwezen werd naar de ets De Alchemist van Rembrandt. Helaas kon men het mysterie niet ontrafelen.

De kruik is 15 centimeter hoog, voorzien van een oor en versierd met drie zonnemedaillons. Op de hals van de kruik medaillons van een man en een vrouw. In het Töpferei Museum in Raeren bevindt zich een soortgelijke kruik. Deze bevat twee rozetten met een andere codering. De derde rozet toont het monogram van de matrijzenmaker Hans Hilgers uit Siegburg, gedateerd 1576. Beide matrijzen zijn waarschijnlijk door Hilgers gemaakt, want in de periode 1569-1592 werkt hij als matrijzenmaker in Siegburg én Raeren, waar de kruik is gemaakt.

Linksonder de rozet van de kruik uit Stein, rechts die uit Raeren.
Foto: archief Stichting Erfgoed Stein

De tekens van de kruik uit Raeren: in de buitenring:

R94 * X6 * RZS * X4N * DOR * XZS *;

in de binnenring:

* V * Z * 9 * 8 * 5 * 6.

De tekens van de kruik in Stein: in de buitenring:

596 V 9AW 4 VXS RV4 98XZ 4;

in de binnenring:

* S * Z * P * X * P *.

Er is enige twijfel of het eerste teken in de buitenring correct is weergegeven.

Foto: internet Museum Het Rembrandthuis

Op de ets De Alchemist van Rembrandt uit 1652 tuurt Faust naar een zwevende rozet. Dit rozet bevat drie cirkels, met daarin een opvolging van letters. De letters INRI in het midden staan voor Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum (Jezus van Nazareth, koning der Joden). Rembrandt heeft de ‘R’ prominent bovenaan geplaatst. Met de klok mee lees je RIIN, een gelijke manier om Rembrandts achternaam te schrijven. De overige letters vormen een anagram, met van achteren naar voren de tekst van een gebed.

Wie een idee hoe de 16e-eeuwse coderingen van de kruik te duiden zijn, kan een reactie sturen naar info@stichtingerfgoedstein.nl.