De historie van de kapel Maria in Nood

Interieur kapel Maria in de Nood in 2018. Afbeelding: Jan Smeets

29-07-2020 door Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein

De kapel Maria in Nood ligt in het zuidoostelijk gedeelte van de dorpskern Stein op een hoge heuvelrug langs de Maas, genaamd de ‘Hanekraak’, vlakbij de buurtschap Keerend.

Heilige Richardus, koning

Reeds in 1400 wordt de historische kapel vermeld op het Keerend, die dan toegewijd is aan de Heilige Richardus. Kerkhistoricus en archeoloog pater Munsters, neemt aan dat de Richarduskapel in het laatste kwart van de 14e eeuw gesticht is door de kasteelheer van Stein. Uit een later document uit de 17e eeuw blijkt dan dat de kapel is toegewijd aan de heiligen Richardus, Kilianus, gezellen, belijders en martelaren.

Heilige Kilianus bisschop

De kapel was onafhankelijk van de parochiekerk. Zij werd bediend door een rector, die een eigen beneficie (een als gunst verleend ambt in de Middeleeuwen) bezat. In 1647 wordt gemeld dat de kapel bouwvallig is. Het lijkt erop dat er toen niet veel verering meer bestond voor Richardus en Kilianus en in 1661 blijkt de kapel dan ook te zijn opgeheven. De kapelgoederen en het rectors ambt kwamen toen in handen van de pastoors van Stein.

Nieuwbouw

Pastoor Willem Hubens van Stein liet in 1760 de bouwvallige middeleeuwse kapel slopen en ter plaatse een nieuwe kapel bouwen, die hij toewijdde aan Maria. De kapel ligt zonder fundering op een heuveltje van ongeroerde grindlagen. Het grondplan van de kapel is een rechthoek van 6,75 bij 5,65 m met sterk afgesneden hoeken, waardoor zij in eerste instantie octogoon lijkt. Op iedere hoek is een raam aangebracht. Elk raam staat tussen twee met ionische kapitelen bekroonde steunberen. De kapel is gebouwd uit veldbrandstenen afgewisseld met mergelbanden (speklagen). Het dak heeft acht vlakken en is belegd met dakpannen. Op het dak staat een dakruiter met een angelusklokje. In de buitenmuren zijn diverse sierstenen met chronogrammen aangebracht.

Chronogrammen

Boven de ingang in de west muur zijn twee sierstenen aangebracht met de chronogrammen: es eXorta o tU beLLa totI MUnDo sUaVIs steLLa VIVa paX In-trantIbUs (1760; Gij zijt opgegaan, o heerlijke, voor heel de wereld aantrekkelijke, schitterende Ster; vrede aan hen die (hier) binnengaan) en reLICta CeCIDI spLenDiDa orIor (1905, Verwaarloosd ben ik neergestort, luisterrijk sta ik op). Tussen deze twee spreuken is een kleine nis met daarin een Christusbeeldje van ca. 15 cm. In de oost muur bevindt zich eveneens een siersteen. Hij toont Christus aan het kruis geflankeerd door Maria en Johannes. Onder dit reliëf staat het chronogram: eCCe reparat saLUteM DeUs (1760, Zie, God herstelt ons heil).

In 1960, bij het groots gevierde tweehonderdjarig bestaan van de kapel, heeft het comité tot viering van het jubileum glazenier Franssen twee ramen laten vervaardigen, met daarop afgebeeld de herbouw van de kapel in 1760 en gezellen. Het bestaansfeest werd destijds afgesloten met een indrukwekkende drukbezochte lichtprocessie, waarbij het Lourdeslied werd gezongen.

Dodenherdenking

Na de Tweede Wereldoorlog vond bij de kapel ook de jaarlijkse dodenherdenking plaats, waarbij honderden mensen aanwezig waren om de oorlogsslachtoffers eervol te gedenken. De laatste keer dat de dodenherdenking hier werd gehouden was in 1985. Verder werden in de jaren ‘60 in de meimaand elke dag een mis opgedragen in de kapel. Ook nu nog is dit een regelmatig terugkerend gebeuren. Daarnaast was de kapel jaren achter elkaar het rustaltaar en keerpunt tijdens de sacramentsprocessie: vanaf de kapel ging de processie weer terug naar de St. Martinuskerk. De versieringen op de Kapelbergweg en Ondergenhousweg werden altijd verzorgd door de paters van het Missiehuis, die daarbij werden geholpen door de Steinse jeugd. De paters zorgden dan voor het gekleurde fijne zand en de mallen om de zandversieringen te maken.

Buitenkant van de kapel in 1987.

Foto: Jan Smeets

250 jaar

Van Kapel Maria en de Nood zijn in de loop van de jaren tientallen schilderijen, tekeningen en later honderden foto’s gemaakt, een duidelijk bewijs van het geestelijk belang van de kapel voor de makers van deze afbeeldingen. Het 250-jarig bestaansfeest van de Mariakapel werd in 2010 weer groots gevierd en ter voorbereiding hierop werd het interieur van de kapel geschilderd en het Mariabeeld en het kruis gerestaureerd. Tevens vond er als afsluiting weer een grote lichtprocessie plaats vanaf de St. Martinuskerk tot aan de kapel. Alle bewoners langs de route hadden langs de weg honderden kaarsen gezet hetgeen de processie een sfeervol beeld gaf.

Tenslotte werd er in dat jaar het gedenkboek 250 jaar Mariaverering in Stein uitgegeven.

Ook nu nog wordt de kapel druk bezocht door mensen, die hier even tot bezinning willen komen en dan een kaarsje opsteken.

Geraadpleegde literatuur (Arial 8).

• Maria in de Nood te Stein 1985 A.J.Munsters MSC.
• 250 jaar Mariaverering in Stein 2005 Redactiecommissie Kerkbestuur van de St. Martinusparochie.