De gemeente Stein heeft een rijk verleden. Als één van de eerst bewoonde streken van Nederland zijn er al tal van archeologische vondsten gedaan, en barst deze streek van het bijzonder erfgoed. Tot voor kort werd dit echter amper beschermd, met het verdwijnen van waardevolle gebouwen en elementen tot gevolg. Om ook dát tot het verleden te laten behoren, is vijf jaar geleden het Erfgoedproject Stein van start gegaan. Dat project wordt binnenkort afgerond.
Wethouder Gina van Mulken (sport, cultuur, recreatie & toerisme): “Wat begon met het idee voor het ‘simpelweg’ aanwijzen van gemeentelijke monumenten, mondde uiteindelijk uit in een toonaangevende cultuurhistorische waardenkaart van de gemeente Stein. En dat was nodig: in 2016 telde Stein maar weinig erkend erfgoed. Best vreemd voor een gemeente met een groot historisch verleden.”
Unieke landschapsontwikkeling
Dankzij waardevolle samenwerkingen met meerdere historische verenigingen is de ruimtelijke geschiedenis van Stein in beeld gebracht. Niet alleen de ontwikkeling van de kernen, maar ook het landschap maakte hier deel van uit. Want ook dát is bijzonder in deze gemeente. In Stein komen het Heuvelland, de Maasvallei en het Graetheideplateau – drie landschappen met elk een eigen karakter – op een natuurlijke manier samen. In een landschapsbiografie is precies inzichtelijk gemaakt hoe het landschap zich heeft ontwikkeld.
Bijzondere verhalen
Hoewel erfgoed theoretisch over stenen gaat, gaat het natuurlijk écht over de eeuwenoude verhalen die deze vertellen. En in dit geval, het bijzondere verhaal van Stein. Als je weet hoe het landschap, de kernen en bebouwing zich ontwikkeld hebben, herken je de historische elementen die nog behouden zijn en weet je ze op waarde te schatten. Bij al die elementen hoort een verhaal en die willen we bewaren.
Onderlinge verbanden zoeken
Bij de start van het project is Buro4 als specialist op het gebied van erfgoedzorg ingeschakeld. Door het erfgoedproject groots aan te pakken konden alle aspecten – stenen, landschap, monumenten en meer – in samenhang met elkaar worden onderzocht. “Het totaalplaatje en de onderlinge verbanden leverden veel nieuwe inzichten op”, vertelt Har van der Borgh, Buro4. “Ook de hulp van de inwoners was onmisbaar: tijdens één van de informatieavonden kwam bijvoorbeeld aan het licht dat er bij graafwerkzaamheden in Stein oud muurwerk was gevonden, op de plaats waarvan we al vermoedden dat er een vluchtburcht was geweest. Door al die gegevens te combineren schoof het geheel langzaam maar zeker in elkaar.”
Cultuurhistorische waardenkaart
Het uitvoerige onderzoek heeft geleid tot een cultuurhistorische waardenkaart die uniek is in Nederland, en als voorbeeld dient voor andere gemeentes. De kaart is niet alleen een naslagwerk van het te beschermen erfgoed, maar het is ook een startpunt voor een nieuwe manier van omgaan met historie en cultuur.
Erfgoed (h)erkennen staat hierbij voorop – de waarde van onze geschiedenis moet de aandacht krijgen die het verdient. Dat doen we door het erfgoed te beschermen en de huidige kwaliteit te verbeteren.
Beschermen van waardevol erfgoed
Wethouder Danny Hendrix (fysieke leefomgeving): “Om het waardevolle erfgoed te beschermen, wordt er een bestemmingsplan opgesteld. Het bijzondere van dit bestemmingsplan is dat al het ruimtelijk erfgoed is meegenomen. Zo is de historische infrastructuur en het waardevolle groen nu ook beschermd. Het plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed. Het bestemmingsplan ligt medio april ter inzage. Mochten er zienswijzen worden ingediend, dan worden deze meegenomen in de definitieve vaststelling.”Trots op Stein
Tot slot is er ook speciale aandacht voor de beleving van deze culturele schatten. Zo is er de wens om monumenten toegankelijker te maken, zodat zowel bewoners als toeristen er op de best mogelijke manier van kunnen genieten.
Kijk HIER voor de cultuurhistorische waardenkaart.
