Markante grensstenen met opschrift ‘RE’ werden geplaatst door Rijkswaterstaat als markering voor beheersgebied

Een van de grensstenen met het opschrift ‘RE’. Afbeelding: archief Jos Drubers

21-07-2021 door Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein

Afgelopen najaar werd Stichting Erfgoed Stein (SES) erop geattendeerd dat langs de grens van een paar percelen langs het Julianakanaal nabij het kasteel van Stein nog enkele oude hardstenen grensstenen staan met het opschrift ‘RE’. Reden genoeg voor de sectie heemkunde om de herkomst, ouderdom en betekenis van deze stenen na te gaan.

Zo’n grenssteen werd of wordt aangebracht om de grens van een gemeente of rechtsgebied aan te geven. Ze werden in steen uitgevoerd zodat ze moeilijk te verplaatsen waren en ook de levensduur was veel langer dan bijvoorbeeld hout. Een paar van soortgelijke stenen waren een aantal jaren terug ook nog te vinden in het bosgebiedje achter kasteel Stein grenzend aan het Julianakanaal. Dit feit en ook de goede staat van de stenen deed vermoeden dat deze geen honderden jaren oud zijn maar van recentere datum.

Rijkswaterstaat

Verder onderzoek via het Kadaster leerde dat deze stenen er al stonden in 1935 en niet werden geplaatst door het Kadaster. Wel is het Kadaster in het bezit van een foto uit die periode. De inscriptie ‘RE’ duidt op ‘Rijks Eigendom’. De stenen werden door Rijkswaterstaat vaak geplaatst op de grenzen van gebieden, die vallen onder het beheersgebied van deze instantie.

Verpacht

Uit onderzoek dat terugvoert naar de aanleg van het Julianakanaal blijkt dat voor de aanleg van het kanaal heel veel particulier grondgebied werd onteigend. In Stein gebeurde dit in 1932 en de onteigende stukken omvatten bredere stukken grond dan alleen het kanaal, dijken en de parallel hiermee aangelegde wegen. De stukken grond, die niet direct door Rijkwaterstaat werden gebruikt, werden verpacht onder anderen aan de vroegere landeigenaren.

Zo werd in eerste instantie een groot stuk grond van Vereniging Missiehuis te Tilburg, eigenaar van het Klein Seminarie in Stein onteigend en verkocht aan Rijkwaterstaat via koopakte 204 van 12 mei 1932. Vervolgens werd via een pachtovereenkomst het gedeelte van het bosgebied grenzend aan het kanaal verpacht voor een periode van twintig jaar aan het Missiehuis te Stein, voor een jaarlijkse pachtsom van 500 gulden. De grens van dit pachtgebied werd in dit kleine bosgebied aangegeven met de bovengenoemde grensstenen ‘RE’.

Verdwenen of beschadigd

Ook elders langs het tracé van het Julianakanaal werden deze grensstenen geplaatst. Veel ervan zijn echter inmiddels verdwenen door machinale landbouw bij omploegen van akkers, onbewust weghalen ervan, of onherstelbare beschadiging. De overgebleven grensstenen hebben nu alleen nog een heemkundige waarde.

Literatuur.

• contact Kadaster 16-04-2021.
• Koopacte 204 Archief Pater Munsters bij SES.