Traditie van het Sint Martinusvuur

Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein | Sint Martinusvuur van Scouting Stein in 1987. — © Jan Smeets

In de langs de Maas gelegen Limburgse dorpen zijn veel kerken aan Sint Martinus gewijd. Hij is vooral bekend als de soldaat te paard, die de helft van zijn mantel schonk aan een arme bedelaar.

Langs de stroom van de Maas trok de Frankische beschaving, en daarmee de katholieke geloofsverkondiging, onze provincie binnen. Omdat Martinus bisschop was van Tours in Gallië, waar hij veel bewoners bekeerde tot het christendom, werd hij daardoor ook in onze streken als patroonheilige vereerd. Zo werd in Stein eeuwenlang op 11 november het feest van Sint Martinus gevierd. Dagen van tevoren liep de vooral mannelijke jeugd langs huizen en boerderijen om brandstof te verzamelen voor het Sint Martinusvuur.

Brandstapel

Op de vooravond van Sint Martinus droeg en sleepte de zingende en joelende jeugd de giften, bossen stro, takkenbossen, boonstaken, schansen, kapotte manden en oude fruitkisten, naar een plek buiten het dorp. Meestal op een braakliggend veld. Hier werd de brandstof hoog opgestapeld onder leiding van een paar oudere jongens.

Wanneer de stapel klaar was en iedereen aanwezig, werd deze in brand gestoken. Hoog vlamde het Sint-Martinusvuur dan op en bescheen met roodgele gloed de juichende jeugd, die eromheen stond geschaard en danste van pret. Wanneer je op een heuvel stond zag je hier en daar nog zo’n heldere vlammenschijn afsteken tegen de donkere avondlucht, want elke buurt had zo zijn eigen vuurtje. Meestal had de jeugd zich voorzien van fakkels; een stevige stok, rijkelijk met stro omwonden. Met die brandende fakkels liepen ze luidruchtig rond door de duisternis over het veld en brachten ook wel een bezoek aan het vuur dat andere jongens hadden gemaakt.

Lampionnen

Later, in de 20ste eeuw, werden door de jeugd bieten uitgehold en in de overblijvende wand gaten gemaakt in de vorm van een gezicht. In deze zelfgemaakte lampion, waaraan een touw werd bevestigd, werd een kaars of waxinelichtje geplaatst. In optocht, georganiseerd door school, buurt- of jeugdvereniging, gingen ze op pad naar de plek waar het Sint Martinusvuur werd ontstoken. Daar werden ze opgewacht door Sint Martinus en getrakteerd op warme chocolademelk.

Heidens

Volgens sommigen herinnert het vuurtje stoken op deze dag aan oud-heidense gebruiken en is Sint Martinus alleen in de plaats getreden van Wodan, de oppergod van onze heidense voorouders. Anderen beweren dat het vuur herinnert aan het verbranden van ‘slechte’ boeken en afbeeldingen door bisschop Martinus.

Feit is dat in deze 21ste eeuw in Stein de traditie van het Sint Martinusvuur nog in stand wordt gehouden.

Sint Martinus deelt zijn mantel met een bedelaar. Glas in loodraam in Sint Martinuskerk Stein.
Foto: John Baggen Uit: De Sint Martinuskerk van Stein 2007.

Jeugdvereniging met Sint Martinus tijdens de viering van Sint Martinus in 1987.
Foto: Jan Smeets.

Geraadpleegde literatuur

• Limburger koerier 09-11-1901
• Gazet van Limburg 11-11-1950