Het ‘andere Stein’ ligt in Zuid-Holland

Jos Drubers - Stichting Erfgoed Stein
Het zegel van Margaretha. — © Archief SES

Ook in Zuid-Holland komt de naam Stein voor. Ten noorden van Haastrecht aan de Hollandse IJssel ligt een gebied dat van 1817 tot 1870 de gemeente Stein vormde. Het bestond uit vijf buurtschappen, waaronder Land van Stein. Tot 1795 was dit Stein een heerlijkheid, bestuurd door de Goudse vroedschap.

Het poldergebied dankt haar naam aan de Limburgse edelman Arnold van Stein, die in 1288 betrokken was bij de Slag van Woeringen. In 1293 doet hij leenhulde aan graaf Floris V voor goederen in Boorsem. Rond 1307 trouwt hij Margaretha, erfdochter van Jan van Renesse en stadsvrouwe Sophia van der Goude. In dat jaar wordt het gebied ten noorden van Haastrecht voor het eerst Land van Stein genoemd. In 1306 ontvangt Margaretha goederen in erfpacht, afkomstig van haar moeder. Gouda en andere bezittingen worden haar ontnomen, omdat haar vader medeplichtig is geweest aan de moord op Floris V in 1296. Ze wordt wel gecompenseerd.

In 1317 is graaf Willem III aan Arnold en Margaretha 300 pond jaarrenten schuldig. Het echtpaar wordt als inkomstenbron diverse tienden toegewezen. In 1325 draagt Arnold de toegewezen jaarrenten over aan zijn leenheer Willem III. In hetzelfde jaar geeft het echtpaar ‘het halve veer tot Haestrecht ende de Visserye aldaer op d’n IJsel’ in leen aan Diederick Aelrasch. De oorkonde toont het zegel van Margaretha, waarop een vrouwenfiguur met twee schilden: rechts de zeven ruiten van Stein, links de leeuw van Renesse. Met randschrift ‘S. Marg. D. Renesse D. Steine F. del Goude’.

Circa 1329 overlijdt Arnold van Stein.

Links: fragment Kuijperkaart 1870 Gemeente Stein ZH. Rechts: Land van Stein, Google Maps. De contouren van het poldergebied zijn nog overeenkomstig de Kuijperkaart. — © archief SES

Klooster Emmaus

In 1419 is aan de Steinse Dijk klooster Emmaus gebouwd. Hier heeft Desiderius Erasmus in 1488 zijn gelofte afgelegd en in 1492 zijn priesterwijding ontvangen. Hij voelde zich er niet thuis: ‘De plaats was zoo stinkend en ongezond, dat er qualijk koeyen, laat staan een menschje zo teer als ik ben, konden aarden.’

Stein anno 2022

De naam Stein / Land van Stein tref je nog aan als woonwijk, buurtschap, een gemaal en als polder. Land van Stein is opgegaan in de gemeente Haastrecht en in 1985 in de gemeente Vlist. Het Fonds van Stein, dat zich vanaf 1709 inzet voor financiële noodhulp, voert als logo het wapen van de eerste heren van Stein.