Verdwenen kapelletjes van Oud-Stein vielen vaak ten prooi aan bredere wegen en huizenbouw

Verdwenen kapelletjes. Afbeelding: archief Jan Smeets

 26-05-2021 door Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein

Het bouwen van kapelletjes in de Limburgse dorpen en landschap is een eeuwenoude traditie, die in het oude Stein tot ver in de 20e eeuw voortduurde. Door het toenemende verkeer, dat ruimere wegen nodig had, en de bevolkingsexpansie, werden kapelletjes een sta-in-de-weg.

Gelukkig werden niet alle kapelletjes afgebroken. Zo staat er in het oude Stein nog steeds de aloude en drukbezochte bekende Mariakapel: Maria in de Nood. Van de in het oude Stein verdwenen kapelletjes zijn enkele vermeldenswaardig.

Capelle omtrent den Taterstein

Ligging kapel in 1842

De ‘Capelle omtrent den Taterstein’ bestond al in de achttiende eeuw. Het was een Mariakapel en werd gebruikt als rustaltaar tijdens de sacramentsprocessie. De kapel was bereikbaar via een stenen trapje aan de voorzijde. Hoebrechts, eigenaar van de percelen langs de Kelderstraat, wilde in 1929 hier een woning bouwen, waarvoor de kapel diende te worden verplaatst naar de hoek Violensteeg-Kuiperstraat. De provinciale schoonheidscommissie greep op 15 april 1929 in maar kon niet voorkomen dat de kapel werd afgebroken.

Maar Hoebrechts moest op eigen kosten eerst een nieuwe kapel bouwen op grond die hij moest afstaan aan de gemeente. Deze zou vervolgens de nieuwe kapel en grond overdragen aan het kerkbestuur. De nieuwe kleinere kapel staat in de directe nabijheid van de gelijktijdig gebouwde nieuwe woning, hetgeen goed te zien is aan de gebruikte stenen en de bouwwijze.

Devotiekapel driesprong Kruisstraat – Nieuwstraat

Het kruis uit de devotiekapel driesprong Kruisstraat – Nieuwstraat hangt nu aan de gevel van huisnr. 99.

De devotiekapel driesprong Kruisstraat – Nieuwstraat werd in 1877 gebouwd door Meijers, de toenmalige rentmeester van het kasteel en het hoofd van de school Hendrik Janssen. In de kapel stond voor het grote Christus-kruisbeeld een altaar waarop beelden van onder andere Maria stonden. De buurtbewoners zorgden voor versiering met verse bloemen. Ook deze kapel werd gebruikt als rustaltaar tijdens de jaarlijkse sacramentsprocessie.

Tijdens de aanleg van de riolering in de Kruisstraat tussen 1955 en 1956 werd de kapel afgebroken. Het kruisbeeld, dat tegen de zijgevel van het witgeschilderde huisnummer 99 hangt, is afkomstig uit deze kapel.

Kapel Aan den blauwen Steen

Schilderij kapel Noelweg en molen De Leende

Nog voor het midden van de 19e eeuw stond midden in het veld bij het kruispunt ‘Aan den blauwen Steen’, tegenwoordig hoek Noelweg – Heerstraat, een kruisbeeld. In de periode van de bouw van huizen langs de Noelweg en de bouw van de verderop gelegen kolenmolen de Leende, werd om het kruisbeeld een kleine kapel gebouwd, die geheel werd bepleisterd en witgeschilderd. Ook diende ze voortaan als rustaltaar voor de sacramentsprocessie die vanaf deze plek de draai nam naar het kasteel van Stein. Met heel het veld eromheen viel dit kapelletje ten offer aan de nieuwbouw van Stein-Centrum. Het porseleinen kruis uit de kapel is gelukkig bewaard gebleven en hangt sinds 1994 tegen de binnenmuur van kapel Maria in de Nood.

In de Kloes

Kapel In de Kloes. In de achttiende eeuw bestond er al een Mariakapel op de noordzijde van de hoek Steeg - Heerstraat. In 1871 werd het kapel In de Kloes, toen Jacob Schotten, een Duitser en vroegere kluizenaar van Geleen, zich daarbij vestigde en de kluis bewoonde. Om zijn vertrek te verwarmen groef h? de grond aan de achterzijde van de kapel weg, en vermengde deze met kolengruis. Hierdoor verzwakte het bouwsel echter en stortte omstreeks 1890 in. Het duurde vervolgens tot 1893 toen er op de boerderij van Laurens Muris aan het Keerend een paard kreupel werd. De Beeker dierenarts Schepers zag geen genezing meer zitten, en daar slachten in die tijd een gevoelig verlies betekende, stelde Muris’ vrouw voor een noveen tot Maria in Nood te starten om genezing voor het paard af te roepen. Bij goede afloop beloofde ze een nieuwe genadekapel te bouwen. Het paard genas, de handen werden uit de mouwen gestoken, en samen met zijn zes zonen werden de stenen voor de kapel gebakken op een hem toehorend perceel aan het Keerend (tegenwoordig Den Hoekstraat 16).

Ligging kapel met kluis in 1842

Op de plek waar de oude kluis had gestaan, kon men niet bouwen omdat deze grond rond 1890 was verkocht aan Frans van Mulken, die er in 1918 een huis op bouwde en daarom vanaf die tijd Frans oet de kloes werd genoemd. In het torentje van de nieuwe Mariakapel bevond zich het klokje dat vroeger in de oude kluis had gehangen. Ook deze kapel met de voetvallen moest in de jaren vijftig wijken voor het moderne verkeer. Het eeuwenoude klokje ging daarbij verloren.

Literatuur
1 Uit: leestekens van het landschap.nl.

2 Uit: Stein in oude ansichten A. Munsters 1979 blz 11.

3 Uit: Limburgsch dagblad 28-03-1929.

4 Uit: Archief SES Kruis en devotiekapel bij Nieuwstraat Jan Smeets.

5 Uit: Archief SES Kadastertekening uit 1846 MIN11103C01 en QAT11103C018.

6 Uit: Stein in oude ansichten A. Munsters 1979 blz 14.

7 Uit: Kleine Monumenten in de gemeente Stein 2006. Werkgroep Kleine Monumenten.

8 Uit: Stein in oude ansichten A. Munsters 1979 blz 13.

9 Uit: Kluis Steeg. Archief Hub Kersemakers.