Het Keerend vormde al in de dertiende eeuw de basis voor Stein

Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein
In de late middeleeuwen bestond Stein uit twee groeikernen: het Keerend en Oud-Stein. Zij vormden reeds in de dertiende eeuw aparte dorpsgemeenschappen of gehuchten. 

Foto boven: Keerend gezien in westelijke richting, in 1942. © archief Stichting Erfgoed Stein.

Pas veel later, bij het ontstaan van de Kruisstraat en het Houterend, ontstond het dorp Stein. Het gehucht Keerend, met de kapel van de heiligen Richardus en Kilianus, dankt volgens geschiedschrijver/pater Antoon Munsters MSC (1906-1993) zijn naam aan Richardus ofwel Keer. De kapel op de Kapelbergweg is na herbouw in de achttiende eeuw een Mariakapel (Maria in de nood) geworden.

Geen trottoirs

Het Keerend zelf was een zelfstandig rectoraat en werd pas in 1661 verenigd met de parochie Stein. Op het Keerend vinden we nog veel oude aaneengesloten huizen, die heel dicht aan de straatzijde zijn gebouwd, waardoor er geen plaats is voor echte trottoirs.

Tot ver in de twintigste eeuw was het Keerend voor een groot deel zelfvoorzienend door de aanwezigheid van een bakkerij, kruidenier, groentewinkel, paardensmid met smederij en een gas, later elektrisch, aangedreven graanmolen. Daarnaast lag er de boomstammen-zagerij van de familie Westhovens, die nog tot in de eenentwintigste eeuw werd gebruikt.

Dorsen

Langs de weg lagen ook kleinere en grotere boerderijen. De grotere boerderijen hadden ruime schuren voor de opslag van stro en hooi, en hadden daarin een grote dorsvloer, die bestond uit een lemen vloer. Omdat dorsmachines aan het begin van de twintigste eeuw nog schaars waren in Stein bleef men het dorsen van het graan doen met de vlegel. In een ritmische slag werd dan door drie of vier personen het graan uit de aren geklopt op de dorsvloer. Dit zware werk werd zowel door mannen als vrouwen gedaan.

De familie van Frans Op den Camp en Driek Derhaag staat klaar om te gaan dorsen in 1927.
© Archief Stichting Erfgoed Stein

Brouwerij en cafés

Ook lag er in de negentiende eeuw de brouwerij van Maria Krux, De Fontein (bijnaam De Bruujer), die in 1915 werd gesloten (achter de poort bij huisnummer 43). De huidige brouwerij De Fontein aan de Ondergenhousweg ontleend hieraan haar naam. Niet te vergeten zijn de cafés, waarvan een aantal niet groter was dan een flinke huiskamer. Ze hadden bijnamen zoals: bie Merjan van Bertekleuske, bie de Muun, bie Martien de Peep en bie Driek van Kristen.

Het oorspronkelijke Keerend liep vanaf de driesprong met Kruisstraat en Ondergenhousweg door tot op de Heerstraat bij Nieuwdorp. Door de aanleg van de autoweg naar Antwerpen in de jaren 70 mét ter plaatse een op- en afrit werd het oostelijk deel van het Keerend hier onderbroken en moest een groot aantal huizen worden afgebroken. Het gedeelte van het Keerend aan de andere zijde van de autoweg is reeds eerder, bij de renovatie van de oude Heerstraat tot Heerstraat-Zuid via een nieuwe korte verbinding hierop aangesloten en heet vanaf die tijd Den Hoekstraat.

Geraadpleegde literatuur.

• Stein een achterland werd bruggenhoofd SHCL 1962.
• De weg over de grens, maart 1978.
• Stein in oude ansichten deel 2 1982 A.J. Munsters.