Transcriberen van oude geschriften

Door Will Pijpers en Jan Smeets Stichting Erfgoed Stein

Stichting Erfgoed Stein heeft in het eigen archief bijna 100.000 oude geschriften gedigitaliseerd. Deze variëren van verslagen van rechtszaken, notariële akten uit burgerlijke stand, kadaster, en kerkregisters en andere historische geschriften.

Voor de buitenstaander zijn deze moeilijk te lezen. Vandaar dat binnen de sectie heemkunde van Stichting Erfgoed Stein deze geschriften, o.a. door Will Pijpers, worden omgezet in een beter leesbaar schrift: het transcriberen.

Dit transcriberen gebeurt tegenwoordig met een tekstverwerker. Het werken met een computer heeft het voordeel dat de afbeelding van een te transcriberen tekst kan worden vergroot. Bij transcriptie blijft de originele taal behouden. Deze wordt dus niet gemoderniseerd. Will maakt daarna koppelingen van de oude handgeschreven geschriften met de getranscribeerde.

Om bovenstaande beter duidelijk te maken onderstaand een gedeelte van een akte uit het archief van Notaris Hochstenbach over een getuigenis van een inwoner van de heerlijkheid Stein die is opgetekend 13 juni 1768, naast de getranscribeerde versie.

De getranscribeerde versie kan vervolgens worden omgezet naar modern Nederlands om zo beter de inhoud te begrijpen van de oorspronkelijke tekst. In dit geval geeft dit dan weer wat er 250 jaar geleden gebeurde, en verschaft op deze wijze meer inzicht over het wel en wee van onze voorouders.

Dat dit niet altijd in gemoedelijke sfeer verliep blijkt uit onderstaand stukje van de bovengenoemde transcriptie van de 250 jaar oude ambtelijke taal die is omgezet in modern Nederlands:

Het betreft een historische getuigenis van Francis Keumans, inwoner van Stein, getuige van een conflict tussen de pastoor en de rentmeester Kamps:

De dochter van Kamps had tegen Francis gezegd: “Jezus Maria, ga naar de kamer toe en ga tussenbeide, want ze hebben daar slaande ruzie”.

Hij had gezien dat de rentmeester een stoel in zijn handen had, en zei: “Schelm wat kom jij hier doen”.

Een andere inwoner Johannes Schmeets liep naar de kamer toe en zag dat Kamps met de stoel, die de pastoor vastgreep, wilde slaan.

De vrouw van Kamps en Schmeets gingen vervolgens tussenbeide. De rentmeester schold de pastoor uit voor een schelm en dief, en dat pastoor in “suspecte huijsen” ging.

Daarna riep hij uit: “Jij,” waarmee hij de pastoor bedoelde, “was nog beter geschikt voor vilder dan voor priester”.

Bent u geïnteresseerd in onze eigen plaatselijke spannende geschiedenis en wilt u helpen met transcriberen, wordt dan vrijwilliger van de sectie heemkunde van de Stichting Erfgoed Stein. Kijk hier voor meer informatie.

Literatuur

• Archief Notaris Hochstenbach 3848/504-6A Sittard

Afbeelding

• Uitsnede uit acte, archief SES.