Steinerbos, recreatiegebied met mijnverleden

Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein 
Roeivijver en botenhuis in jaren vijftig.  Archief Stichting Erfgoed Stein

In de eerste helft van vorige eeuw bood Staatsmijn Maurits werk aan duizenden mensen in Zuid-Limburg. De mijn werd in 1967 gesloten, maar een belangrijk icoon uit het mijnverleden, het Steinerbos, bleef bestaan. Voor de sluiting was het bos hét ontspanningsoord voor de mijnwerkers en hun gezinnen.

Het Steinerbos, ook wel Cortenbosch, behoorde oorspronkelijk tot het jachtgebied van het kasteel Stein. Na de verkoop van het kasteel in 1918 werden de kasteelgoederen eigendom van grondmaatschappij Tijdig en werd het Steinerbos in 1938 gekocht door de Staatsmijnen. Met de aankoop beoogden zij het natuurschoon rondom Stein te behouden en dit tegelijkertijd toegankelijk te maken voor de omwonenden.

Tuinarchitect John Bergmans (1892-1980), hoofd plantkundige dienst Staatsmijnen, tekende het eerste plan voor het Steinerbos. Centraal in zijn plan stond het behoud van de grote vijver en een rondgaand pad, waarbinnen later een hertenpark zou komen. Bergmans koos voor het behoud van de ruimtelijke opbouw van het bos: een gesloten zone (bos) die de open zone (de recreatievoorzieningen) omsloot. Bergmans tekende een openluchttheater en verkende zelfs de mogelijkheid voor het realiseren van een zwemvijver.

In het oorlogsjaar 1941 werd gestart met de uitvoering van zijn plan. Paden werden aangelegd en een botenhuis met steiger gebouwd, met gebruikte materialen van het voormalige werkkamp Rumpen (wijk in Brunssum).

In 1946 kreeg Bergmans de opdracht voor het ontwerpen van een uitgebreider ontspanningsoord voor de mijnwerkers, hun gezinnen en gepensioneerden. De vijver, de boswachterswoning (nu restaurant) en de houten woningen bleven staan, de recreatievoorzieningen werden verbeterd of vernieuwd. Nieuwe speeltoestellen werden door de leerlingenwerkplaats van de chemische bedrijven van de Staatsmijnen gemaakt en onderhouden.

In de vijftiger jaren werd de speeltuin uitgebreid met de “nieuwe speeltuin”” en verrezen er grote picknickweiden waarop kinderen konden rondrennen, spelen en voetballen en het hertenpark werd uitgebreid met andere dieren. In die jaren vijftig en zestig was een bezoek aan het Steinerbos voor mensen uit Limburg en ver daarbuiten een ongekend populaire recreatiebestemming voor jong en oud. Er waren speciale busreizen en er was zelfs een bootverbinding tussen Maastricht en Stein.

Na de sluiting van Staatsmijn Maurits werden de sociale activiteiten echter beperkt en liep het bezoek sterk terug.

Openluchttheater

Het openluchttheater met 675 zitplaatsen dat Bergmans in 1941 in zijn plan tekende, werd in 1945 gebouwd naar een ontwerp van Eugéne Quanjel. Op 25 juni 1949 vond de officiële opening plaats met de opvoering van de operette “De Zigeuner Prins”.

Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw werden er voorstellingen gehouden, van jeugdtoneel zoals Repelsteeltje tot stukken van Shakespeare.

Door de opkomst van schouwburgen, en de toename van geluidoverlast ten gevolge van de aanleg van de A2, nam het aantal bezoekers sterk af en werd het gesloten.

Hierdoor werd het theater door betonrot aangetast, en konden de onderliggende kleedruimten niet meer worden gebruikt. Na een restauratie in 2011 wordt de tribune gebruikt als heemtuin en beheerd door IVN Stein.

Er vinden nog steeds culturele voorstellingen plaats.

Recreatiebos

Op 1 april 1977 werd het Steinerbos aan de gemeente Stein geschonken met een donatie van 100.000 gulden voor achterstallig onderhoud. Eén van de doelstellingen was het samenvoegen van het Steinerbos en het naastgelegen gemeentelijke zwembad om zo een regionale recreatievoorziening te realiseren waar, op een mooie zomerdag, 10.000 bezoekers terecht konden.

De gemeente richt zich tegenwoordig op het in standhouden van het bos als recreatiebos: recreatie als activiteit voor de moderne stadsmens.

Literatuur.

Uit: Groen 2016-01 Steinerbos.pdf (habetsthuynen.nl).

Foto’s.

• Roeivijver Steinerbos met botenhuis. Uit: Archief SES No 386.
• Speeltoestellen in “nieuwe Speeltuin”. Uit: Archief SES IMG-1028.
• Uitvoering in openluchttheater. Uit: Archief SES no 01.