Museum weekend april 2009

Techniek in de Oudheid

 Techniek is, ze is zo oud als de mensheid en de voorgeschiedenis van de mens is zelfs in sterke mate bepaald door de materialen die haar ter beschikking stonden. De indeling van de prehistorie in Steen-, Bronstijd  en IJzertijd is dan ook afgeleid van het materiaal waarvan de werktuigen in die perioden gemaakt werden. Over dit thema is een tentoonstelling gemaakt om te laten zien hoe de technologische samenleving waarin wij leven gegroeid is vanuit het gebruik van de eerste primitieve stenen werktuigen.

 Het maken van stenen gereedschap en het beheersen van vuur zijn de belangrijkste ontdekkingen van de vroege mens geweest. De meeste experts houden het erop dat het oudste beheersen, misschien ook zelf maken, van vuur rond 500.000 jaar geleden te vinden is. Het bewijs hiervoor zijn verbrande stenen en botten die bij archeologisch onderzoek gevonden worden. Vuur kunnen maken, gebruiken en bewaren is dus altijd al van bijzonder belang voor de menselijke ontwikkeling geweest.

 Een belangrijke technologische ontwikkeling was het vervaardigen van speciale werktuigen die gebruikt konden worden voor het maken van andere werktuigen: gereedschap. Zo werden b.v. mesjes gebruikt om naalden, speerpunten en harpoenen te maken uit materialen als been en hoorn.

De productie van vuurstenen werktuigen nam in de Nieuwe Steentijd soms zelfs een industriële vorm aan. Een voorbeeld hiervan zijn de vuursteengroeven in het Savelsbos bij Rijckholt in Zuid-Limburg. Hier bestond ruim 3000 v. Chr. een uitgebreide ondergrondse winning van vuursteen, De huidige mijnwerkers die dit complex onderzochten waren diep onder de indruk van het mijnbouwkundige inzicht van de mens in de Steentijd.

In het museum in Stein bevindt zich een fraaie collectie geslepen stenen bijlen gemaakt van vuursteen, kwartsiet, amphiboliet en jadiet.

 Uit het gebruik van vuur ontwikkelde zich de kunst van het pottenbakken en later de metaalbewerking

Er kwamen ook nieuwe huishoudelijke voorwerpen en het gebruik van kleding, hutten en vuur waren nodig om in koudere streken te verblijven. De technische veranderingen maakten het de mens mogelijk een groter gebied van zijn omgeving te beheersen.

De boog is een voorbeeld van een uitvinding die voor de techniek belangrijk was. Deze uitvinding is waarschijnlijk aan het einde van de Oude Steentijd gedaan. Uit de boog ontwikkelde zich de boor die een vroeg voorbeeld is van de huidige boormachine.

 Reeds tegen het einde van de Oude Steentijd was de mens uitgerust met een uitgebreid technisch arsenaal: hutten, genaaide bontkleren, buidels en emmers, kano's, angels en harpoenen.

Het houden van vee en vooral het uitoefenen van landbouw maakten het zwervende jagersbestaan overbodig. Technieken werden ontwikkeld om met hout en andere materialen stevige constructies te bouwen zoals boerderijen.  De Bandkeramische boerderijen die ca. 7000 jaar geleden in Zuid-Limburg zijn gebouwd waren de eerste gebouwen in Nederland van enige betekenis. Zo ontstonden de eerste nederzettingen met een totaal nieuwe sociale organisatie. Het verblijven op een vaste plaats maakte het mogelijk meer gereedschappen en andere goederen in bezit te hebben. Hierdoor werd het mogelijk meer gespecialiseerde gereedschappen te ontwikkelen. De landbouw en veeteelt leverden ook bijproducten als vlas en wol; de technieken van spinnen en weven werden ontwikkeld om deze bruikbaar te maken. De kennis van roterende bewegingen, opgedaan bij de drilboog en de spintol, leidde wellicht tot het toepassen hiervan bij het draaien van potten. Het is niet met zekerheid te zeggen, maar wellicht is het pottenbakkerswiel de voorloper van alle andere toepassingen van het wiel. Het oudste gevonden fragment van een pottenbakkerswiel is gedateerd op ca 3250 v. Chr.

 Door de groeiende handel, technische vaardigheid en kennis van materialen ging men steeds meer experimenteren met tot dan toe niet gebruikte grondstoffen. Dit leidde tot de ontdekking van de metalen,  De stenen werktuigen werden geleidelijk door bronzen en later ijzeren vervangen De Nieuwe Steentijd ging geleidelijk over in de Bronstijd en deze vervolgens in de IJzertijd.

 Tijdens het Museumweekend op 4 en 5 april  a.s. toont de Archeologiestichting Dokter Beckers - Pater Munsters in het Archeologie Museum te Stein en op de kasteelruïne diverse voorwerpen onder de naam Techniek in de Oudheid.

 Openingstijden tijdens Museumweekend 2009

Het Archeologie Museum (Hoppenkampstraat 14a te Stein)  en de Kasteelruïne (Ondergenhousweg) is op zaterdag 4 april en op zondag 5 april geopend van 12 tot 17 uur.

.