Lezing door Sander Wassing op donderdag 17 mei 2018

“Stein, de Beeldenstorm (1566) en Alva’s Raad van Beroerten: Dirk en Gijsbert van Batenburg-Bronckhorst aan de vooravond van de 80-jarige Oorlog”
De lezing begint om 19.30 uur in De Hoppenkamp, Hoppenkampstraat 14a te Stein
De entree is gratis.

In 2016 was het 450 jaar geleden dat de Beeldenstorm losbarstte, in 2017 werd stilgestaan bij het 500ste geboortejaar van de Reformatie en anno 2018 is het 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige Oorlog begon. Deze opeenvolgende herdenkingsjaren vormen een mooie gelegenheid om stil te staan bij deze ingrijpende gebeurtenissen. Verschillende telgen van de familie Batenburg-Bronckhorst, heren van Stein, Obbicht en Grevenbicht waren er al vanaf het eerste begin bij betrokken!

In de zomer en herfst van 1566 bereikten hoog opgelopen spanningen in de Nederlanden een kookpunt. Een explosieve mix van religieuze, sociale en economische onrust begon te gisten. Op 18 augustus 1566 vond er nabij Maastricht een hagenpreek plaats waar vele inwoners uit de stad en omgeving op afkwamen. De magistraat was niet bij machte of zelfs onwillig hier iets tegen te ondernemen. De broers Dirk en Gijsbert van Batenburg-Bronckhorst stookten deze onrust overal verder op en brachten ‘…’t ghemeene volck tot uproer jegens den Coninck onsen gheduchten heere’.

Evenmin kon men iets beginnen tegen de Beeldenstorm die zich vanaf 10 augustus 1566 overal in de Nederlanden voltrok. Pas op zondag 29 september was het raak in Maastricht. De pastoor van de Sint-Matthijskerk had daags tevoren al in de gaten dat de zaak uit de hand liep en liet de deuren barricaderen. Daarbij vergat hij een van de kleinere toegangsdeuren. Beeldenstormers drongen binnen en richtten grootschalige vernielingen aan. Uit de bronnen blijkt dat niet alleen inwoners van Maastricht betrokken waren bij de gebeurtenissen: ‘Seght dat daer aff is gheweest heer Gielis pastoir tot Gronsvelt die oock in 't harnasch ghinck mit eenen slachzweerd'.

Boven: het document waarmee de onthoofding van Dirk en Gijsbert bekrachtigd werd

Een reactie van koning Filips II kon niet uitblijven: hij stuurde zijn belangrijkste generaal, de hertog van Alva, met een leger om orde op zaken te stellen. Eenmaal aangekomen in Brussel stelde Alva een speciale rechtbank samen om de beeldenstormers op te sporen en te bestraffen: de Raad van Beroerten. Alva’s harde hand trof ook de broers Dirk en Gijsbert. Na een periode van gevangenschap op het kasteel Vilvoorde werden zij op 1 juni 1568 ‘onthalst’ op de Paardenmarkt van Brussel. Hoe hebben de broers hun gevangenschap ervaren? Welke rol speelden zij in de gebeurtenissen die zich gedurende 1566-1567 voltrokken? Zijn de godshuizen in de regio Stein ook aangevallen door beeldenstormers? Tijdens de lezing komen deze en andere vragen uitgebreid aan de orde.

Wij nodigen u van harte uit om de lezing bij de wonen.

Sander Wassing (1987) studeerde in 2013 af aan de Universiteit Leiden op een scriptie over Alva’s Raad van Beroerten. Hij is is freelance historicus en is als conservator verbonden aan het historische museum in Hazerswoude.