Stichting Erfgoed Stein herdenkt 80 jaar bevrijding met expositie

Door: Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein 

Stichting Erfgoed Stein staat dit jaar stil bij de herdenking van 80 jaar bevrijding van Stein. De sektie heemkunde verzorgt dan een expositie over de geschiedenis van de gemeente Stein in de 2^e wereldoorlog. De expositie wordt gehouden in de expositieruimte van De Hoppenkamp en wordt geopend op 18 september 2024, de dag waarop Stein werd bevrijd. 

De heemkunde sektie is nog op zoek naar foto’s uit de oorlogperiode, met name rond de bevrijding van Stein en omstreken, zoals foto’s, die vooral het dorpsleven belichten in die periode. Daarnaast zijn ook foto’s van oorlogsgebeurtenissen tussen 1940-1945 binnen onze gemeente welkom. Foto’s kunnen worden afgegeven in het MFC op maandagavond tussen 19.00 – 21.00 uur en/of woensdagmiddag tussen 13.30 – 16.00 uur. De foto’s worden dan gescand en de orginele foto’s worden direct teruggegeven aan de rechthebbende, die de foto’s heeft aangereikt. De organisatoren van de sektie heemkunde, Jean Freens en Harie Smeets zijn nog op zoek naar markante objecten uit deze periode, die in de expositie tentoongesteld kunnen worden. Dit kunnen zowel voorwerpen zijn als geschriften zoals dagboeken uit deze periode.
Bij de voorwerpen en geschriften zal tevens tekst worden vermeld van wie deze afkomstig zijn. Het spreekt vanzelf dat deze voorwerpen worden terugbezorgd zodra de expositie is afgelopen. 

In dit kader zijn de verhalen van mensen die de oorlog en de bevrijding hebben meegemaakt interessant om te lezen.

Als voorbeeld hiervoor onderstaand ingekort verhaal* van Arend-Jan van den Berg, geboren op 10 oktober 1933 te Lindenheuvel, een wijk van Geleen. Het gezin van den Berg verhuisde in de 30-er jaren naar het buitengebied (de Landweert) van de gemeente Stein, waar zij een lap grond hadden gekocht en daar een huis hadden laten bouwen. In dit huis groeide Arend-Jan op en maakte er bewust de 2^e wereldoorlog mee.

De 10-jarige Arend - Jan van den Berg. Uit: oorlogsverhalen.com

Omdat de tentoonstelling met name handelt over de gebeurtenissen rondom de bevrijding van Stein volgt hieronder het relaas van zijn herinneringen aan deze dagen:

De Duitsers trekken terug.

Zondagmiddag 17 september 1944. Over de Oude Postbaan komende vanuit Beek komt een lange colonne: lopende soldaten, vrachtauto’s, trekkers met kanonnen erachter, tanks en ander materieel. Ze maken bij ons in de buurt halt. De voertuigen worden in de bosrand geparkeerd en afgedekt met gekapte boompjes en takken in de hoop dat de Amerikaanse en Engelse vliegtuigen hun niet zouden waarnemen.
Soldaten, behangen met aaneengeschakelde patronen met kogels, liepen af en aan. Ze zagen er moe en afgetobd uit.
Die nacht hebben we in onze kelder geslapen. Vader zei, dat er die nacht wel eens zwaar gevochten zou kunnen worden, als de Amerikanen zouden aanvallen. Door het kelderraam konden we schuin omhoog kijkend die nacht lichtspoor zien. Er werd kennelijk op vliegtuigen geschoten. Verder bleef het die nacht rustig.

De volgende ochtend maandag 18 september bleken de Duitsers te zijn vertrokken, een vernielde bosrand achterlatend. In de boerderij verderop, waar eerst een afdeling van de Hollandse SS was gelegerd, had die nacht een Duitse eenheid (6 of 7 personen) wel de nacht willen doorbrengen in de hooischuur. ’s Nachts rond 03.00 uur zijn zij echter in de slaap verrast, overvallen en overmeesterd door een verzetscommando onder leiding van Thei Dautzenberg uit Stein. (Deze is later op 11 november 1944 gesneuveld in Nieuwstadt, nadat hij zich had aangemeld bij het Amerikaanse leger!).
Rond 08.00 uur die maandagmorgen werden de overmeesterde Duitse soldaten één voor één, onder gewapende begeleiding, opgebracht, waarbij zij ons huis voorbij kwamen lopen.

De laatst gevangen genomen Duitse militair had een steelhandgranaat in een van zijn laarzen steken.
Mijn vader maakte de begeleider, een geuniformeerde veldwachter uit die tijd, daar op attent. Maar deze antwoordde bars: “Bemoei je daar maar niet mee.”
Iets verder, op een kruising had zich een aantal buurtbewoners verzameld, waaronder kinderen. De Duitse militair, die blijkbaar niet kon verkroppen door een niet militaire verzetsgroep te zijn gevangen genomen, trok de steelhandgranaat en wilde die tussen het publiek gooien.
Zover kwam het echter niet, want hij werd door een doortastende buurtbewoner met een stuk ijzer hard op zijn hoofd geslagen, waardoor hij het bewustzijn verloor. Later is hij door Amerikaanse soldaten, die rond 09.00 uur arriveerden verbonden en afgevoerd.
‘s Middags heb ik in de brandnetels langs de weg zijn zwarte leren koppelriem met patroontassen en een bajonet gevonden.
Het Amerikaanse leger is die diezelfde dag langs die Oude Postbaan in noordelijke richting opgerukt, maar werd in de bruinkoolgroeve (Hessenberg) opgehouden. Die hele dag is daar geschoten. Enkele gewonde Amerikaanse soldaten werden per jeep afgevoerd in zuidelijke richting. Langs de weg lagen nog groene “trommels”. Dit waren echter landmijnen, die de Duitsers op de weg hadden gelegd en door de Amerikanen terzijde waren geschoven. Wij wisten inmiddels dat je daar van af moest blijven.

Op dinsdagmorgen 19 september 1944 hebben de Amerikanen hun opmars voortgezet. Die middag ben ik met een jongere broer en enkele oudere jongens uit de buurt in de bruinkoolgroeve gaan zoeken naar koperen patroonhulzen, die er talrijk lagen.
Omdat de Amerikaanse soldaten ons trakteerden op chocolade zijn we met hen meegelopen naar de noordelijke bosrand van het bruinkoolgebied, waar nog enkele tanks opgesteld stonden. De Duitse troepen waren die morgen van het veer in Berg aan de Maas verder teruggetrokken richting Limbricht en Sittard.

*Uit: oorlogsverhalen.com