Plaquette aan de poorttoren van de ruïne van Stein: herinnering aan Mariaviering in 1937

Mariaverering op 31 mei 1937 in het Missiehuis van Stein.

28-04-2021 om 06:44 door Jos Drubers - Stichting Erfgoed Stein

Afbeelding: Stichting Erfgoed Stein

Aan de rechterzijde van de toegangspoort van de Steinse kasteelruïne is een plaquette bevestigd, waarop een Latijnse tekst staat afgebeeld en tevens het wapen van de heren van Stein en een wapen met een zespuntige ster met in de schildvoet twee golven. Zowel de plaquette als de tekst intrigeren.

Wat staat er op, wat betekent de tekst en wanneer is de plaquette bevestigd? In de loop der jaren is verschillende keren geprobeerd om een duidelijke foto van de plaquette te maken, met telkens een mager resultaat. In de loop der jaren is de tekst steeds moeilijker te lezen.

In het archief van pater Munsters is correspondentie aangetroffen van pater Piet Gommeren MSC. Op 13 juni 1995 ontvangt hij een brief van pater Kees Ligtvoet MSC, docent klassieke talen in Grieks en Latijn, die schrijft:

„Beste Piet. Ik ben je nog altijd de vertaling schuldig van de plaquette op de ruïne van Stein. De tekst luidt: Quos rite Mariae testor devotos / certiora hinc fulcient auxilia. Ik zet de tekst nu volgens de Nederlandse woordvolgorde: Certiora auxilia fulcient hinc (eos), quos testor rite Mariae (esse) devotos. Vertaling: Meerzekere (absoluut zekere) hulp zal ondersteunen voortaan (degenen), van wie ik (de steen) getuig, dat ze terecht aan Maria zijn toegewijd”.

Mariaverering

In de brief wordt gerefereerd naar het jaar 1937. In dat jaar heeft in Stein een bijzondere Mariaviering plaatsgevonden, waarbij ter herinnering deze plaquette op de ruïne is aangebracht. Pater Theo Mulder heeft in een oude De Kroniek van Missiehuis Stein een verslag aangetroffen met betrekking tot het Mariafeest van 31 mei 1937: „Op deze feestdag van O.L. Vrouw werd het klooster aan Haar opgedragen. Alles was gedaan om de plechtigheid luister bij te zetten. Sommigen waren al eerder opgestaan om meer tijd te hebben voor de te nemen maatregelen.

Voor de ophaalbrug was een altaar geplaatst en de brug zelf was met doeken bespannen. Rond het altaar waren allerhande sierstruiken geplaatst, zodat het geheel een groots aanzien had. Vlaggetjes wapperden op het binnenplein dat het een lust was en toch, lezer .... was dat tevens het enige lustige, want vanaf de vroege morgen regende het reeds dat het goot. Tot een half uur voor de plechtigheid werd er geweifeld om alles buiten plaats te laten hebben. Dat was het ideaal. Ten gunste van dit ideaal werd dan ook beslist en (nog steeds onder regen, al was het wat minder) werden de laatste voorbereidingen getroffen. In een ommezien stond heel het binnenplein vol stoelen en Moeder Maria troonde onder de tweede boog van de ophaalbrug. Pastoor Ronken deed het plechtige Lof. Pater Overste hield de preek, welke gericht was tot de 400 aanwezige mensen uit Stein en daarna tot ons. Nadien had de opdracht plaats: de kloosterfamilie knielde neer voor het altaar en wijdde zich in haar geheel toe aan Maria.

Opmerkelijk dat na 5 minuten na de aanvang der plechtigheid de regen ophield en tegen het einde brak zelfs de zon door. Voorts dient melding gemaakt van het Hammondorgel (elektrisch orgel), dat reeds enkele dagen in huis was om te demonstreren en deze gelegenheid prachtig opluisterde. Dit soort orgel beschikt over een geweldige geluidscapaciteit, kwam buiten dus goed van pas. Veel is er gedisputeerd over het nut ervan in onze kapel: feit is dat het zachte, tere geluid van een gewoon orgel niet wordt geëvenaard, wat overigens ook niet beoogd wordt. Het is een muziekinstrument sui generis”.

De plaquette, rechts op de kasteelpoort. Het inscriptie is nauwelijks meer leesbaar.

Foto: Jos Drubers

Plaquette

Pater Gommeren maakt op 20 augustus 1995 de volgende aantekening bij de stukken: „Persoonlijk getuigenis van pater Ant. Sars MSC te Neerbeek. Pater Sars was student te Stein in bovengenoemd jaar 1937 en herinnerde zich de bovenvermelde gebeurtenis nog heel goed. Hij wist ook te vertellen dat naar aanleiding van die toewijding aan Maria ook een plaquette was geplaatst op de ingangstoren van de ruïne en wel aan de rechterzijde, vanuit het binnenplein bezien. Hij herinnerde zich de tekst niet meer, maar wist dat ze gemaakt was door pater Willem Geerts MSC”.

In Stein in oude ansichten, deel 2 stond bij deze foto de volgende tekst: „Monseigneur Lemmens, die zich gaarne een ‘Mariabisschop’ noemde, deed er alles aan om heel het bisdom aan Onze Lieve Vrouw toe te wijden. In Stein gebeurde dat op 31 mei 1937 op het kasteelplein voor de burcht ruïne. De geestelijkheid, het zangkoor van de fraters van het missiehuis (rechts), parochiële jeugdverenigingen, onder anderen de verkenners op de achtergrond rechts, en vele gelovigen (ten dele op de voorgrond links) brachten hulde aan Onze Lieve Vrouw”.

Wapens

Dan de wapens op de plaquette. Het ene afgebeelde wapen is overduidelijk het wapenschild van de Heren van Stein: de zeven ruiten. Het andere wapenschild toont een zespuntige ster met twee golven. De beschrijving van het wapen is aangetroffen in het boek: Bedevaartsplaatsen in Nederland: Provincie Limburg. Het wapen wordt genoemd onder de rubriek devotioneel drukwerk (prentjes), betrekking hebbend op Onze lieve Vrouw Sterre der Zee in Maastricht. Onder meer wordt beschreven ‘... een textiel prentje, waarschijnlijk bestemd om te bevestigen op kledij. Het beeld is gehuld in een mantel en staat op een voetstuk, daaronder ‘Sterre der Zee b.v.o.’, daaronder weer een wapenschild met een zespuntige ster met twee golven en het devies Stella Duce (collectie Breda’s Museum)’.

Op de site van het Meertensinstituut is een gravure te zien van O.L. Vrouw Sterre der Zee te Maastricht (35x25 cm), gemaakt door M. Vroemen, uitgegeven bij het feest van O.L. Vrouw Sterre der Zee op 26 oktober 1952 (collectie gemeentearchief Maastricht). Op deze gravure is één van de afgebeelde wapen afgebeeld: een zespuntige ster en twee golven.

Uitleg over het chronogram op de plaquette bij Kasteel Stein

03-05-2021 door de redactie

De kasteelruïne in Stein. Afbeelding: DE LIMBURGER/ PETER SCHOLS

Naar aanleiding van een artikel in VIA van 28 april over de plaquette bij Kasteel Stein, zijn er bij Bernard Bongers zo veel vragen binnengekomen, dat hij het

chronogram van de plaquette graag uitlegt.

„In een chronogram worden de letters die tevens dienen als Romeinse cijfers vergroot weergegeven. In dit geval levert de tekst het volgende beeld op:

qUos rIte MarIae testor DeVotos. CertIora hInC fULCIent aUXILIa.

In deze tekst staan de volgende Romeinse cijferletters:
1 x M= 1000
1 x D= 500
3 x C= 300
2 x, L= 100
1 x X = 10
4 x V/U (U=V)= 20
en 7 x I= 7.

Opgeteld is de uitkomst 1937, het jaar waarin bisschop Lemmens (op 31 mei) hulde kwam brengen aan Onze Lieve Vrouw en de steen zal hebben ingewijd.”

Betekenis

„Het maken van chronogrammen is niet zomaar wat. Het Latijn is tot daaraan toe, de eis dat de som van de cijferletters moet uitkomen op het beoogde jaartal kan de chronogrammist tot wanhoop drijven of hem op zijn minst slapeloze nachten bezorgen. Wat de tekst betekent? Wie ik hier aan Maria de verschuldigde eer zie bewijzen zal van nu af aan vast en zeker kunnen rekenen op haar hulp”, aldus Bernard Bongers.