Het Huis Ter Bruggen, oftewel "Het Slotje" in Stein is herbouwd. De bouw van dit unieke historische monument heeft ongeveer een jaar geduurd en is in nauwe samenwerking tussen Peter Pantus en Jos Drubers tot stand gebracht.

Aan de hand van analyse van historische foto's, kadastrale gegevens en artikelen en tekeningen van onder meer pater Munsters, is dit kleine kasteeltje gereconstrueerd. En het resultaat mag er zijn. De reconstructie van het gebouw geeft een goed beeld van het kasteeltje dat in vroegere tijden in Stein aan de westrand van het dorp Stein heeft gestaan, tussen het centrum van het dorp en het stroomgebied van de Maas.

Van dit kasteeltje is in de loop van de 20e eeuw slechts een boerderij overgebleven tot het in de jaren vijftig van de vorige eeuw volkomen was vervallen en vervolgens is afgebroken. (zie foto hieronder, klik voor vergroting)

De makers van het nieuwe Huis Ter Bruggen hadden het kasteeltje graag weer op de oorspronkelijke plek gezien, in "het Broek", bij de Brugstraat in Stein. Helaas. Het is tot nu toe nog niet verder gekomen dan een 3D-impressie. Maar wel een 3D-opname, waarvan we mogen aannemen dat het in grote mate overeenstemt met het oorspronkelijke kasteeltje, dat ooit in Stein heeft gestaan.

Voor meer achtergrondinformatie over het Slotje <KLIK HIER>

Klik op de afbeelding hieronder om het filmpje te zien (dat ook op de facebookpagina van Peter Pantus en van Stichting Erfgoed Stein staat)

Denk je aan de heemkunde, dan denk je aan archieven vol boeken, foto’s en ander kaartmateriaal. Maar niets is minder waar. Louis Bours zet zich vele uren in voor Stichting Erfgoed Stein om al dit materiaal te digitaliseren, zodat het ook voor toekomstige generaties behouden blijft.

Louis doet al zo’n 15 jaar vrijwilligerswerk bij Stichting Erfgoed Stein. “Ik was al langere tijd geïnteresseerd om een stamboomonderzoek te doen. Na mijn verhuizing naar Stein in 2003 ontstond een perfecte mogelijkheid om eens verder te komen dan mijn opa’s en oma’s. Bij mij om de hoek lag het toenmalige heemkundelokaal van de Stichting Geschiedkunde “De Maaskèntj”. Daar klopte ik aan voor hulp en al snel raakte ik besmet met het ‘ouwe troep’ virus”, lacht Louis.

Wat begon met het maken van een stamboom groeide uit tot een bevlogen passie waar Louis tegenwoordig veel uren in stopt. “Ik hou me voornamelijk bezig met het Steins Digitaal Archief (SDA). Een databank met alle openbare documenten van onze stichting. Denk daarbij aan bevolkingsregisters, kerkregisters en de burgerlijke stand van de afgelopen honderden jaren”. In totaal bestaat de databank op dit moment uit meer dan 94.000(!) digitale bestanden (voor de kernen Elsloo, Stein en Urmond-Berg). Louis is ook vrijwilliger bij het Sittards stadsarchief. “Mijn vrijwilligerswerk is goed voor zo’n 15 uur per week op locatie en thuis en misschien nog wel meer uren”. 

Hoe gaat dat digitaliseren in zijn werk? “Dat hangt af van het materiaal dat we moeten digitaliseren. We hebben veel op papier, maar bijvoorbeeld ook microfilms. Die moeten eerst door een specialistisch bedrijf digitaal (foto’s) gemaakt worden”. Bovendien is het meer werk dan alleen maar inscannen, vertelt Louis: “We maken indexen en zorgen voor logische documentnamen. Dit alles gaat in een matrixbestand, zodat anderen de bestanden makkelijk kunnen vinden”.

De heemkunde verzamelt, ordent, bewaart en maakt het erfgoed toegankelijk om daarmee onderzoek te doen, publicaties en tentoonstellingen te maken en lezingen te geven. “Ik doe dit nog steeds met veel plezier. De heemkunde waakt er voor dat de lokale geschiedenis, ons erfgoed, in al haar facetten niet verloren gaat voor ons en onze nakomelingen. Het is voor mij een zinvolle tijdsbesteding en het verrijkt mijn kennis. Het geeft bovendien structuur in mijn leven met vele contacten. Zo hoef ik niet achter de geraniums te zitten!”

Maar Louis is nog lang niet klaar met zijn klus. Hij kan wel wat hulp gebruiken. “We zijn enorm geholpen met een paar extra handen om te helpen met digitaliseren. Het is leuk en vooral leerzaam”. Denk je na het lezen van dit verhaal ‘ik wil Louis graag helpen’? Meld je dan bij de Stichting Erfgoed Stein via heemkunde@stichtingerfgoedstein.nl. Alle hulp is welkom!

Foto: Jan Smeets november 2018: Julianakanaal met Brug Stein gezien vanaf de bocht bij Meers.

Binnen Stichting Erfgoed Stein, welke zich ten doel stelt het behoud en toegankelijk maken van het cultuurhistorisch erfgoed van de gemeente Stein, zijn verschillende secties (bestaande uit heel wat vrijwilligers) actief bezig met het verwezenlijken van deze doelstelling. Zo is er naast de sectie Archeologie, Museum, Kasteelruïne Stein en Kloosterkerkhof ook de sectie Heemkunde.

Een van de vele onderwerpen, waaraan binnen deze sectie aandacht wordt geschonken is de geschiedenis van het Julianakanaal, dat door de gemeente Stein loopt.

Vrijwilliger van deze sectie en amateurfotograaf Jan Smeets heeft hier de laatste jaren heel wat onderzoek naar gedaan. Omdat hij in de directe buurt van “’t Kanaal” woont is zijn interesse voor dat Julianakanaal reeds jaren geleden begonnen tijdens zijn wekelijks wandelronde langs het kanaal.
Daarbij genoot hij aanvankelijk vooral van de relatieve stilte langs de jaagpaden, de bijzondere plantengroei langs de oevers, en de verschillende watervogels, die zich vooral in de winter in grote getalen op het brede stuk in de bocht van Meers laten zien.
Eenmaal met pensioen kreeg hij nog meer belangstelling voor deze bijna natuurlijke parel in de gemeente, waardoor hij zich ging verdiepen in de ontstaansgeschiedenis en aanleg.

Die gepassioneerdheid bracht hem er eind 2014 toe om gewapend met zijn fototoestel de verruiming van het Julianakanaal in woord en beeld vast te leggen voor het nageslacht.
Dit resulteerde niet alleen in een regelmatige verslaglegging via de kabelkrant van Lokale Omroep Stein, maar ook in een dynamische foto-show van de verruimingswerkzaamheden, die tijdens de expositie 80 jaar Julianakanaal in september 2015 bij Stichting Erfgoed Stein en Stichting Streekmuseum Elsloo door een groot aantal bezoekers konden worden bekeken.
Ook het zich momenteel in de eindfase bevindende project Passeervak Noord bij Elsloo (onderdeel van het totaalproject Verruimen Julianakanaal) werd in weer en wind, vanaf start tot dit moment door hem gevolgd. Het resultaat hiervan is voor het nageslacht vastgelegd op meer dan 3500 foto’s.

De vele feiten en foto’s van voorgeschiedenis, aanleg en gerelateerde onderwerpen zoals de geologie en archeologie in het gebied, bruggen, havens, de boven genoemde recente verruiming en ook de gebeurtenissen in de oorlog vormden voor hem zo een aantal van de onderwerpen voor een veel omvattend verhaal.
Een verhaal waarvan de bedoeling is dit in boekvorm te gaan uitgeven met als titel: “Het Julianakanaal in de gemeente Stein”.

Ook heeft hij tijdens zijn onderzoek en gesprekken met inwoners binnen de hele gemeente Stein ervaren dat veel inwoners, vanaf Nattenhoven tot aan Catsop, zowel oud als jong, heel wat herinneringen hebben aan “het kanaal”.
Vandaar ook dat hij een aantal van deze persoonlijke herinneringen later, in de eindfase van zijn verhaal, ook nog wil opnemen in het boek.
Dit onder een apart hoofdstuk: “Als ik aan het kanaal denk … “, ofwel in het dialect “Es ich aan ’t kanaal dénk….”

Maar voordat dit laatste hoofdstuk toegevoegd zal worden is er voor schrijver Jan, in de familie al “Jan Kanaal” genoemd, nog heel wat schrijf en onderzoekwerk te doen en zal er dus nog heel wat water door het Julianakanaal stromen.
In ieder geval is zijn streven de uitgave van het boek in de loop van 2020 te kunnen presenteren, waarmee Stichting Erfgoed Stein dan weer een stukje geschiedenis kan toevoegen aan hun uitgebreide verzameling.

Hieronder een kort filmpje over de officiële opening van het Julianakanaal in 1935. 

(na starten video, klik op icoon rechts voor volledig scherm)

Deze documentaire uit 1918 over Zuid-Limburg bestaat uit vier delen. Oorspronkelijk waren ze bedoeld voor het onderwijs. 

De film "Maastricht" bevat beelden van de Maas, de (binnen)stad en de Sint Pietersberg. 

"Landbouw en veeteelt in Limburg" toont het glooiende Limburgse landschap met zijn boerenhoeven. 

"Mergel-industrie" is een reportage van een belangrijke Limburgse bedrijfstak. In de mergelrotsen in Zuid-Limburg zijn gangen uitgehouwen voor het winnen van mergelsteen, dat al eeuwen wordt gebruikt voor het bouwen van huizen. De mergel wordt gezaagd en daarna vervoerd in treinen en boten. Fijne mergel wordt gebruikt als meststof.

"Valkenburg en omgeving" begint met idyllische plaatjes van Valkenburg en omgeving. Daarna gaan we met de trein van Valkenburg naar het Vierlandenpunt bij Vaals en passeren o.a. Bemelen, Gronsveld, St. Geertruid, Mheer, Gulpen en Slenaken.

Eind vorig jaar is de gemeente samen met vrijwilligers (van o.a. Stichting Erfgoed Stein) gestart met het opstellen van een erfgoedbeleid. Hierin komt te staan hoe wij met het cultuurhistorische erfgoed omgaan, zodat dit zo goed mogelijk behouden blijft voor komende generaties.

Inmiddels heeft de selectie van het meest waardevolle erfgoed plaatsgevonden en is beleid opgesteld hoe om te gaan met dit erfgoed. Op www.gemeentestein.nl/erfgoed kunt u de diverse documenten vinden en de lijsten van de geselecteerde bouwwerken, kleine monumenten en de landschapselementen.

Klik op onderstaande artikelen uit de Limburger om hele artikel te lezen.

Vervolgproces
De Steinse gemeenteraad heeft in maart 2019 het erfgoedbeleid behandelt. Belangrijk om te weten is dat het waardevolle erfgoed door middel van een bestemmingsplan of omgevingsplan beschermd gaat worden. Dit plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed en wordt pas opgesteld nadat de gemeenteraad het erfgoedbeleid heeft vastgesteld.

Voorafgaand aan vaststelling van het bestemmingsplan of omgevingsplan (naar verwachting eind 2019) wordt een inloopbijeenkomst georganiseerd waarbij de gemeente belanghebbende inwoners nadere toelichting geeft. Ook bestaat tijdens de procedure de mogelijkheid tot het indienen van zienswijzen. De data van de bijeenkomst en inspraak zullen we tijdig via diverse kanalen publiceren, waaronder Weekblad VIA Limburg en onze website. 

Feiten & cijfers
Stein telt 2 dorpsgezichten Elsloo en Urmond) en 66 monumenten met rijks­bescherming.

De lokale erfgoedlijst omvat:

• 550 gebouwen, waarvan 100 zeer waardevolle, 200 waardevolle en 250 vrij waardevolle.
• 59 kruisen, kapellen en elementen als tuinmuren en bakhuisjes, waarvan 20 monumentale.
• 43 landschapsgebieden waarvan de historische structuur nog bestaat.
• 135 landschapselementen zoals bos, houtwal en park.
• 777 bomen en struiken als vlechtheg en hakhoutsloof.
• wegen en paden, waterlopen en dijken, veedriften, holle wegen, landweren en graften.archeologische vondsten, relicten en archeologisch waardevolle gebieden.
• 20 historische nederzettingsstructuren, waarvan 13 waardevol en 7 zeer waardevol.

Er is een geografische erfgoedkaart die Stein wil ontwikkelen tot een digitaal erfgoedsysteem met verhalen van inwoners.
De komende drie jaar is telkens 30.000 euro subsidie beschikbaar voor behoud van erfgoed.

De inventarisatiekaart van Erfgoed in de gemeente Stein is bereikbaar via deze link > buro4-nl.wixsite.com/stein of klik op onderstaande afbeelding.

Op 23 november 2016 heeft Har van der Borgh van Buro4 in het Archeologiemuseum van Stein een presentatie gegeven over het project om het Erfgoed in de gemeente Stein helemaal in kaart te brengen: gebouwen, voorwerpen, landschappen en ook verhalen. De bijeenkomst werd door ruim 50 belangstellenden bezocht.
De presentatie kunt u hier downloaden >

Aan het eind van deze bijeenkomst zijn afspraken gemaakt over het vervolgtraject. Dat ziet er als volgt uit: 
De eerste stap bestaat uit het verzamelen van gemeente breed gegevens van gebouwen, landschap en kleine monumenten. Deze gegevens worden door Buro4 samen met Jos Drubers, Guus Peters en Piet van Mölken verzameld en voor zover mogelijk al ingebracht in het systeem van Buro4.

Een verdere inventarisatie plaatsvinden per voormalige gemeente (Elsloo, Stein en Urmond). Hiervoor zal per gebied een werkgroep worden samengesteld. Gestart wordt met de voormalige gemeente Elsloo. Dit deelproject is de pilot voor de overige gebieden. Mensen die geïnteresseerd zijn om zitting te nemen in deze werkgroep kunnen zich hierbij aanmelden bij Har van der Borgh (har.van.der.borgh@buro4.nl). De gemeente zal hiervoor ook de DOP werkgroepen binnen het gebied benaderen.

Het is vervolgens de bedoeling om het resultaat van de inventarisatie via het DOP aan de diverse gemeenschappen te presenteren en voor aanvulling voor te leggen. Voorafgaande hieraan zal het voorlopige inventarisatieresultaat (kaart en overige gegevens) via de gemeentelijke website online worden gezet.
Het uiteindelijke inventarisatieresultaat van de voormalige gemeente Elsloo zal gedeeld worden tijdens een bijeenkomst met de inwoners.

Het erfgoed draagt bij aan de belevingswaarde van uw omgeving en is in grote mate bepalend voor het karakter en de identiteit van een kern of dorp. Deze identiteit koestert de gemeente Stein en willen we graag zoveel mogelijk behouden. Daarom willen we samen met u het komende jaar nadenken over hoe in de toekomst met dit cultuurhistorische erfgoed om te gaan.

Wat verstaan we onder erfgoed?
Cultuurhistorische erfgoed en monumenten zijn overblijfselen uit het verleden die iets vertellen over de geschiedenis van de gemeente, de verschillende kernen en hun inwoners. Het is dus breder dan de term 'monument', die in hoofdzaak voor gebouwen gebruikt wordt, maar omvat onder andere ook landschappen, oude wegen, nederzettingsstructuren, monumentaal groen, archeologisch erfgoed etc..

Voor en met de inwoners
Omdat het erfgoed deel uitmaakt van de samenleving en het dus ook u aangaat, is het belangrijk om samen na te denken over het erfgoed van de toekomst. Uiteraard mogen ook de historische verenigingen en amateurhistorici hierbij niet ontbreken aangezien ook zij een waardevolle bijdrage leveren aan het behoud van dit erfgoed.

Het project “Weet je nog” is een project voor en door ouderen om herinneringen aan toen te organiseren in de diverse woonzorgcentra in de gemeente Stein. Herinneringen in de vorm van een beamerpresentatie van foto’s van toen, documenten en materialen. Tijdens de presentatie wordt uitvoerig stilgestaan bij de vele fragmenten en worden verhalen van toen gedeeld met de ouderen.

Woonzorgcentrum De Moutheuvel vindt u aan de Heerstraat-Centrum 45 in Stein. Iedereen is van harte welkom bij deze eerste presentatie.
Dit project hebben we, als Stichting Erfgoed Stein, kunnen realiseren met financiële steun van het Oranje Fonds, Fonds Sluyterman van Loo, Stichting Pape-fonds en de Stichting Kruiswerk Stein.

De Heemkundeafdeling van de Stichting Erfgoed Stein participeert al sinds enkele jaren in het “Aezel Projek”
ofwel “Archief voor Erfgoed van Zuid-Nederlandse Eigendommen en Leefgemeenschappen”.
De deelname door onze Heemkunde afdeling heeft tot doel de versnipperde erfgoed-informatie in Stein (Elsloo, Stein en Urmond-Berg)
te digitaliseren, te bundelen en voor het brede publiek beschikbaar te stellen via het internet.
Datzelfde initiatief is ook al genomen in 60 andere dorpen en steden in Limburg, van Vaals tot Venlo.

Om dit project uit te voeren moeten eerst vele documenten worden gedigitaliseerd. Het digitaliseren van deze erfgoed-informatie is een immense klus. Helaas is er ook nog geen digitaal platform waar deze gegevens met het publiek gedeeld kunnen worden, met als gevolg een veelheid aan kleine websites met versplinterde kennis.

Nog meer informatie wordt nooit gedeeld maar gaat verloren of wordt door nabestaanden zelfs weggegooid. Dit geldt zeker voor de kleinere dorpen waar weinig geld beschikbaar is voor erfgoed. Als al deze informatie aan elkaar gekoppeld zou kunnen worden in één platform dan zou een geweldig beeld ontstaan van de Limburgse samenleving door de tijd.

Als onderdeel voor dit project zijn ook wij begonnen alle kadastrale gegevens uit onze voormalige gemeenten Elsloo, Stein en Urmond – Berg te bewerken.
Dit vormt de basis waaraan nadien velerlei zaken gekoppeld kunnen worden. Daarvoor is door vrijwilligers reeds een flinke brok werk verzet maar is er ook nog heel veel te doen.
Nu wij sinds kort beschikken over een nieuwe en geweldige werkruimte met alle noodzakelijke voorzieningen zijn we binnenkort in staat om onze lokale resultaten ook te kunnen tonen.

Vrijwilligers gezocht!

We zijn nu op zoek naar gemotiveerde vrijwilligers die ons, in eerst instantie de oude Kadastrale Registers, helpen te digitaliseren om de basis van het project klaar te maken.
In latere fases worden ook burgerlijkestand, bevolkingsregisters, genealogie, archeologie, landschappen, foto’s, notaris akten, geschiedenis enz. aan deze basis gekoppeld zodat
we steeds meer en completer ons erfgoed kunnen inzien en tonen. Mensen die hierover meer informatie wensen en/of hieraan een bijdrage willen leveren kunnen contact opnemen met:

Louis Bours email adres : louisbours@kpnmail.nl of secretariaat@stichtingerfgoedstein.nl of heemkunde@stichtingerfgoedstein.nl

Onderstaande afbeelding (omgeving Sint Martinuskerk Stein) laat zien hoe een historische kadasterkaart is gedigitaliseerd. Het onderste deel toont de oorspronkelijke kaart
en het bovenste gedeelte de digitale versie die bovendien allerhande informatie bevat die er nu reeds aan gekoppeld is.

Het geslacht der kluizenaars sterft langzaam uit .... mits het niet al uitgestorven is.
Een kluizenaar of ook wel (h)eremiet genaamd, is een persoon die zich uit religieuze overwegingen inzet voor de medemens, maar zich ook graag afzondert of terugtrekt.
Meestal leeft hij in alle eenvoud om zo zijn taken te kunnen vervullen. Ook Stein heeft in vroegere jaren, kluizenaars gehad.

Joannes van Mulcken werd als vijfde kind geboren op 23 oktober 1691 te Stein, binnen het gezin van Peter van Mulken en Maria Bours.
Joannes huwde op 10 augustus 1717 met Barbara Smeets, geboren op 28 augustus 1692 te Stein.
Barbara kwam te overlijden op 21 januari 1743 te Stein. In dat zelfde jaar op vrijdag 6 december 1743, werd Joannes beëdigd tot schepen van de schepenbank te Stein.
Hij heeft echter slechts 3 zittingen als schepen bij gewoond, namelijk die van 20 december 1743, die van 31 januari 1744 en die van 27 maart 1744. (S.A. Stein, nr. 29).
Kort hierna is Joannes van Mulcken kluizenaar geworden.

Volgens een gichtregister no. 515 uit Steyn 1774/78 heeft omstreeks 1774/78 een broeder Jan (Joannes) van Mulcken als eremiet te Bemelen gewoond!

Afbeelding: Cluys te Bemelen op de Bemelerberg

"Den 7e april 1745 verschijnt voor notaris Gulielmus Philippens te Houthem den eersaemen en discreten broeder Jan van Mulcken, Eremyt geprofest onder de orde van den H. Vader Franciscus, woonende in de cluys tot Bemelen en verkoopt aan de echtlieden Matthis Vaessen en Ida Peters te Steyn (S.A. Stein, nr. 45) drie grote roeden was of weide, gelegen onder de Heerlijkheid Steyn"

Hij komt nog enkele keren voor als heremiet in de schepenbanken van Stein. In een akte opgemaakt op 25 april 1771 wordt hij zelfs vermeld als pater heremiet. Of hij echter ooit tot priester is gewijd mag worden betwijfeld.

Hij is volgens een mededeling van het Provincialaat der Franciscanen te Utrecht in ieder geval nooit Franciscaan geweest, wel tertiaris of derde orderling. (Tertiarissen onderhouden een bepaalde kloosterregel zonder deel uit te maken van een kloostergemeenschap. Soms sluiten ze zich aan tot een apart wonende groep gelijkgezinden, soms ook leiden ze hun God gewijd leven gewoon thuis. Een tertiaris verplichtte zich tot een aantal vaste gebeden per dag, werken van naastenliefde en barmhartigheid, het geven van aalmoezen en een sobere levenswijze).

Wanneer en waar Joannes van Mulcken gestorven is, is helaas niet bekend. Wel weten we dat hij op 27 mei 1772 in Stein werd begraven.

Jeanny Hollanders Driessen (Informatiebronnen; Familiealbum van Mulken's - Wiel van Mulken, en www.bemelen.com)

Ook Stein heeft in vroegere jaren zijn kluizenaars gehad, maar het tragische uiteinde van de laatste kluizenaar van Stein, willen wij U niet onthouden. Hoewel de geschiedenis daarvan in die dagen nooit wereldkundig is geworden lag aan de eenvoudige reden dat er toen nog geen dagbladcorrespondenten bestonden onder de landelijke bevolking in deze streek.

Ene zekere Jacob Bernard Schotten werd geboren op 25 januari 1838 te Delhoven in de Duitse gemeente Dormagen, binnen het huwelijk van Peter Schotten en Anna Maria Sindorf. Of hij zijn hele jeugd in Dormagen heeft gewoond is niet bekend. We komen hem eerst tegen als "eremiet’ wonende te Krawinkel, Geleen. Op 27 maart 1871 verhuisde hij van Krawinkel naar Stein gelegen aan de boorden van de Maas.

Middels een oud artikel dat verscheen in de Tilburgse Courant op 26 januari 1912, nemen wij U mee terug in de tijd, toen Craandijk en Schipperus deel 6 van hun "Wandelingen door Nederland maakten met pen en potlood" in 1882 publiceerden (download hier het betreffende ebook >>) En bij die gelegenheid ook een bezoek brachten aan het plaatsje Stein, waarover Craandijk het volgende schreef;

"Bij de gedachte, om hier in een van die huizen te wonen, zelfs om in den zomer hier enigen tijd te vertoeven, zouden wij huiveren. Maar schilderachtig in hooge mate is het wonderlijke dorp. Bij elken voetstap vinden wij een tafereeltje, dat den kunstenaar in verzoeking zou brengen, om er zijn ezel te plaatsen, of althans zijn schetsboek open te slaan, verrukt over de lijnen en kleuren, die zijn oog hier treffen, waar ieder hoekje een schilderij is en iedere schrede weer een verrassing bereidt.
En in een van die schilderachtige uithoekjes, in den lommer van rijzige olmen aan den zoom van vruchtbare akkerlanden enerzijds en een woud van hazelaars anderzijds, verhief zich geheel alleen een landelijk kapelleke, dat er bij mijn laatste bezoek, enkele jaren terug, nog stond en ook thans nog staan zal.

Litho: bron www.dbnl.org

Naast het kapelleke, onmiddellijk eraan vast gebouwd, bevond zich een schamel woninkje, bestaande uit twee vertrekjes .... het vreedzaam verblijf van den kluizenaar, die er zijn leven doorbracht in werken en gebed voor de menschen, die hem van hun eenvoud meedeelden om te leven, giften en gaven in natura, waarvan weer het grootste deel verhuisde naar de armsten der armen.

Hoe menigmaal heb ik als kind uit zijn hand een prentje aangenomen, dat hij te voorschijn haalde uit een lederen portefeuille, die hij steeds bij zich droeg in den wijden zak van zijn bruine en grove kluizenaarspij, wanneer hij op termijn kwam en zijn aalmoes had ontvangen. Ja het was voor ons, kinderen, een feest als de goede “Monfreer”, zo als wij hem noemden als een verbastering van “monfrère”, een naam, dien hij in den volksmond droeg, op zijn rondgang onze woning aandeed. Want een mooi prentje, schaarsche rijkdom in die dagen en in dat plaatsje, was voor ons een zeldzaam welkoms geschenk, te meer ook om het vriendelijke woord van den kluizenaar, waarmee het gepaard ging.

Maar nu nestelde in die dagen in Stein een bende, die den naam droeg van de “Commune” en die uren ver in den omtrek zelfs berucht was om haar baldadigheden, diefstallen, roven en vernielingen, die ze alom pleegde. Een bende, die meer dan honderd bandieten sterk was. gerekruteerd uit brikkenbakkers en boerenzonen, en die denken deed aan de beruchte bokkenrijders van ongeveer een eeuw vroeger.
Het was een georganiseerde horde, die er een eigen taal op na hield, zelfs bij hun stroop- en vernielingstochten een wachtwoord uitgaven, en waarvan elk der leden voorzien was van een uniform fluitje, waarmee ze elkander signalen toestuurden en waarschuwden.

De oudere bewoners van Stein zullen zich nog wel levendig herinneren, met hoeveel angst en zorg ze 's avonds hun erf beveiligden en de houten blinden steviger grendelden, als tegen het vallen der duisternis van alle kanten van het dorp de schrille en onheilspellende tonen der fluitjes weerklonken ten teeken, dat de bende dien nacht bijeenkomst had. En meer dan een, tegen wie de bende een wrok of geen wrok koesterde, vond 's morgens zijn tuinen vernield, zijn fruitboomen gerooid of verwoest, zijn akkers vertrapt, terwijl niet zelden de daken hunner woningen met steenen werden verbrijzeld, de blinden gerameid en de ruiten ingeslagen.

Het klinkt als een verhaal uit het hartje der wildernis, en toch is het zuivere historie, de historie van ruim 100 jaar terug. Ik zou tal van feiten kunnen verhalen doch ze doen hier niet ter zake. Genoeg zij het, te zeggen, dat een paar bandieten dezer bende zoover gingen, om zich op zekeren nacht te vergrijpen aan den kluizenaar, den vreedzamen, godsvruchtige en braven man, die de laatste kluizenaar van Stein is geweest. 

Des morgens bij het krieken van den dag, vond men hem, deerlijk verminkt en gehavend, meer dood dan levend in zijn kluis liggend. Armen en beenen waren stuk geslagen en hij was niet bij machte geweest om zich voort te sleepen naar hulpvaardige menschen om hun bijstand in te roepen. Alles in de kluis was vernield.
Des morgens werd hij vervoerd naar een naburig dorp, waar hij verpleegd en verzorgd werd onder een gastvrij dak. Later, toen hij genezen was, is hij nog een paar maal in het dorpke terug geweest, zich bedienende van een kruk.
Maar de kluis bleef eenzaam en verlaten.

Later heeft een oude vrouw, die met bedelen haar brood verdiende, jarenlang een onderdak gehad in het armzalige woninkje in de schaduw der olmen, waar eenmaal de kluizenaar zijn vreedzaam leven leidde. Maar telken jare in de Meimaand, als de nachtegaal zijn lied zong in den geurigen vlierboom achter het kapelleke, werd door de omwonende landlieden het inwendige mooi versierd met bloemen en levende meien, ter eere van O. L. Vrouw en bij den omgang der Sacramentsprocessie werd er de zegen gegeven niet het Allerheiligste.

Wellicht is dat op den huidigen dag nog zoo, nu de geschiedenis van den laatsten kluizenaar bij het jongere geslacht allengs in het vergeetboek begint te geraken.

Informatiebron; Uit den Tilburgse Courant, 26/01/1912

"Hoe het verder afliep met Jacob Bernard Schotten"?
Hij heeft Stein met behulp van een kruk al strompelend verlaten. Waar hij toen verbleven is weet echter niemand.

Jeanny Hollanders-Driessen

Niet alleen onze archieven, de overheidsarchieven, foto's of archeologische vondsten zijn de belangrijkste bronnen uit het verleden, maar juist ons gemeenschappelijk geheugen. Denk maar eens aan de verhalen van vader op zoon en van moeder op dochter.
Omdat wij er in geloven dat we met zijn allen meer weten dan één, is de Stichting Erfgoed Stein en omstreken benieuwd naar uw verhalen.

Uw verhalen kunnen overlevingsverhalen zijn, maar het is ook de ideale gelegenheid om uw eigen geheugen te delen met een groot publiek. Dus weet u bijvoorbeeld alles over de middeleeuwse geschiedenis of heeft u mooie verhalen over de Tweede Wereldoorlog van Stein en zijn aangrenzende dorpjes, dan nodigen wij u van harte uit om deze verhalen met ons te delen.

Met u goedkeuring kunnen wij ze dan eventueel plaatsen op onze website.
Op dit moment zijn er al enige verhalen van bezoekers te lezen op onze website en wij hopen dat u ook uw steentje wil bijdragen. Ons regionaal erfgoed wordt namelijk niet alléén door ons in stand gehouden, maar ook door U.

Een bidprentje bevat heel veel genealogische informatie en zegt hierdoor dus vele malen meer dan wij denken. Onze bidprentjescollectie is nauwkeurig volledig gedigitaliseerd. U kunt de collectie digitaal raadplegen in onze studiezaal. Het is ook mogelijk tegen een vergoeding een kopie aan te vragen.

Tip: Op de website www.steindenaren.nl vindt u vele duizenden bidprentjes, maar ook veel foto's over Stein en haar inwoners.

In ons totale bibliotheekbestand bevinden zich bijna 2000 naslagwerken op historisch gebied. Er is de laatste jaren hard gewerkt om alle boeken en andere informatiebronnen digitaal te categoriseren. Dit project is bijna voltooid.

Wegens plaatsgebrek in ons museum bevinden de boeken zich momenteel in het archief van Born/Sittard. De boekwerken die wel binnen onze locatie zijn, betreffen vooral de boeken met betrekking tot geschiedenis van de Gemeente Stein.

Bent U op zoek naar een boek dat wel in ons bestand voorkomt maar niet in huis is, dan kunnen wij dit boek voor U eventueel reserveren.

Om een goede start te kunnen maken in Uw genealogisch onderzoek naar Uw voorouders krijgt U te maken met belangrijke richtlijnen.
Natuurlijk kunt U veel vinden op het internet, doch richtlijn nr. 1 is: Neem nooit zomaar informatie over van derden. Er kunnen onbewust veel fouten of onwaarheden in verwerkt zijn.

Wij beschikken over een database die gevuld is met genealogische feiten en scans uit de directe parochie registers. Om u een idee te geven over de omvang:
± 158.000 huwelijken,
± 680.000 dopen, en
± 291.000 overlijdens 
en van de Burgelijke Stand: 667.000 geboorten, 204.000 huwelijken en 734.000 overlijdens.

Losse communie/vormsel inschrijvingen uit de kerkregisters van Stein
Vanuit deze database is het mogelijk om kopieën aan U te verstrekken. U bent dus bij ons in de studiezaal aan het juiste adres. 
Wij helpen U graag op weg naar een gedegen onderzoek met alle bijkomstigheden die hierin van belang zijn.

Dankzij de inzet van vele vrijwilligers binnen de Sectie Heemkunde en de bijdrage van onze lokale bevolking zijn wij in bezit van een groot bestand aan historisch beeldmateriaal.

Onder de naam "Kenne weer de Steindenaere nog?" is er in 2013 een start gemaakt met fotopresentaties binnen het Verzorgingstehuis De Moutheuvel in Stein.
Het doel van dit project is:

• om de namen van personen op foto's te achterhalen,
• oude gebouwen en locaties te achterhalen,
• oude verhalen naar voren te laten brengen,
• het werven en het kunnen digitaliseren van oude foto's,
• maar bovenal ook om ouderen een plezierige bijeenkomst te verzorgen.

Het mes snijdt dus aan twee kanten. Gebleken is dat er grote belangstelling bestaat voor dit soort bijeenkomsten.

Bent U op zoek naar een specifieke afbeelding die U graag duidelijk wil bekijken, dan kan dat binnen onze studiezaal. Ook is het mogelijk om een fotokopie bij ons te bestellen.

Binnen de Sectie Heemkunde van de Stichting Erfgoed Stein zijn diverse archieven en collecties voor de bezoeker te raadplegen.

Naast kerkgenootschappen en deels gemeentelijke archieven worden hier ook particuliere archieven bewaard, zoals archieven van verenigingen, stichtingen, families en personen. Daarnaast zijn bij ons de kerkelijke registers van alle omliggende dorpen raadpleegbaar; van Elsloo, Meers, Stein, Urmond, Berg a/d Maas en Nattenhoven.

Dankzij de privé-collectie van Zef Kersemakers beschikken wij over meer dan 65.000 bidprentjes, een uitgebreide beeldbank en een bibliotheek van bijna 2000 boekwerken.
Ook kunt u bij ons terecht voor informatie rondom de kadastrale bewoningsgeschiedenis.

Onderzoek binnen de archieven en collecties worden niet door ons gedaan, maar door de bezoekers zelf. Met behulp van de zoekfuncties op onze locale pc's, kunt u naar personen zoeken, archiefinventarissen inzien, de bibliotheekcatalogus raadplegen en oude foto’s bekijken. Ook scans zijn gratis ter inzage in onze Studiezaal.

Tijdens onze openingsuren is er altijd iemand aanwezig, die u verder op weg kan helpen bij vragen en problemen tijdens uw onderzoek.

Heemkunde is de studie en de daaruit voortgekomen kennis van de mens en zijn leefomgeving.
Wij bekommeren ons met de zorg vóór en de ontsluiting ván het cultureel erfgoed van onze streek en onze bewoners. De evolutie van het dagelijkse leven, met zijn gebruiken en waarden, visie en maatschappelijke toestand, is hierbij een belangrijk aspect.

Ons doel als sectie Heemkunde, is het bevorderen van de belangstelling en het vergroten van kennis voor de facetten in het verleden en het heden. Wij proberen de geschiedenis van de hele gemeente Stein levendig te houden, door het verrichten van studie, archiefonderzoek, het uitgeven van publicaties, het houden van lezingen en door het inrichten van exposities.

Op de foto: herinneringen ophalen en oude verhalen herleven tijdens een van onze fotopresentaties.

Wij beschikken over eigen archieven, maar maken ook gebruik van de archiefdiensten van de overheid.
Naast de andere Secties binnen onze stichting is de Sectie Heemkunde als bewaarder van het lokaal erfgoed een belangrijke cultuurdrager binnen de gemeente Stein. Vooral omdat de thema's waar de heemkunde zich mee bezig houdt, in sterke mate aansluiten bij de belevingswerelden en interessegebieden van de plaatselijke bevolking.

Iedereen is van harte welkom tijdens onze bezoektijden in het museum: 
Maandag 19.00 - 22.00 uur
Woensdag 13.30 - 16.30 uur

Vroegste geschiedenis
De vroegste bewoning van deze streek stamt van rond 5300 voor Chr. In de loop van de tijd zijn veel overblijfselen opgegraven van deze Bandkeramiek-periode.
De Bandkeramiek bestond uit een agrarisch volk dat de kunst van het pottenbakken reeds verstond. De Bandkeramische cultuur is zonder aanwijsbare oorzaak rond 4900 v.Chr. weer verdwenen uit deze streken.

Bij de komst van de Romeinen zo'n 2000 jaar geleden woonden de Eburonen in deze streken. De maasvaart is in deze tijd ontstaan. Dit kwam door de gunstige ligging ten opzichte van Duitsland en Frankrijk en door de aanwezigheid van de Maas natuurlijk. Deze ontwikkeling was zeer belangrijk voor de latere economische ontwikkeling van met name Elsloo en Urmond. De Romeinen zijn tot ongeveer 450 na Chr. gebleven. Ze werden verdreven door de Franken die over de Rijn kwamen en heel West-Europa bezetten.

Op de afbeelding: een overzicht van Keltische stammen in de Romeinse Tijd.

Tegen het eind van de negende eeuw, kwamen de Noormannen naar onze streken. Hun komst ging gepaard met moord en doodslag. Vanuit een kamp nabij Elsloo werden vele strooptochten ondernomen naar andere steden. Het kamp werd uiteindelijk belegerd door de koning van Oost-Franciën (Karel de Dikke), waarna de Noormannen zich terugtrokken en in ruil hun strooptochten naar Friesland verlegden.

Het grondgebied van de huidige gemeente Stein lag in een grensgebied. Dit heeft ertoe geleid dat Elsloo, Stein en Urmond vanaf de twaalfde eeuw een eigen ontwikkeling doormaakten.

Elsloo
Elsloo was een Vrije Rijksheerlijkheid onder onmiddellijkheid van het Heilige Roomse Rijk. Dit betekent dat de ‘heren‘ het grondgebied zelf bestuurden en alleen verantwoording schuldig waren aan de keizer. Over de vraag onder welke jurisdictie Elsloo viel is tot het eind van de achttiende eeuw gediscussieerd en gevochten. Het feitelijke gezag was in handen van de heren van Elsloo. De achttiende eeuw werd gekenmerkt door oorlogen, grote armoede en epidemieën. Het Ancien Régime liep op het einde. De sociale omstandigheden waren een van de oorzaken voor het ontstaan van roversbendes. Een van deze bendes waren de Bokkenrijders. Na het afgeven van het land aan keizer Frans Jozef II van Oostenrijk, breekt een relatief rustige tijd aan.

Stein
Stein is ontstaan doordat twee broers Elsloo moesten delen. Een van de broers ging zich toen ‘van Steyn’ noemen. Stein behoorde tot aan de Franse Revolutie ook tot de Vrije Rijksheerlijkheid. De heerlijkheid werd omringd door een landweer, de zogenaamde wallen, die eeuwenlang als bescherming dienden tegen vijandige troepen. De landweer dateert waarschijnlijk uit de dertiende, veertiende eeuw en was ooit aan drie kanten omsloten met grachten en dicht begroeide wallen. Alleen aan de Maaszijde vormde de rivier een natuurlijke barrière.

Voor de komst van de Fransen was het in Stein erg onrustig. Door het afschaffen van de oude rechten en de in beslagname van de bezittingen van de kerk en de adel, keerde de rust weder in Stein. In economisch opzicht was de negentiende eeuw erg slecht voor Stein. De bevolking ging voor seizoenarbeid massaal naar Duitsland. Daar was voldoende werk in de landbouw en de baksteenindustrie. De arbeiders die in deze baksteenindustrie werkten worden ‘Brikkebekkers’ genoemd. Ter nagedachtenis aan deze arbeiders staat bij het gemeentehuis een beeld van een ‘Brikkebekker’.

Urmond
De plaatsnaam Urmond komt in oorkonden uit de twaalfde eeuw voor als Overmunthe. Munthe was de naam voor een versterkte heuvel of vluchtheuvel. De naam Urmond heeft in ieder geval niks te maken met de monding van de Ur. In de twaalfde eeuw lag deze monding namelijk veel westelijker. Vroeger maakt Urmond deel uit van de bezittingen van de aartsbisschop van Keulen. Ten gevolge van een aantal oorlogen is het land verloren gegaan. In 1153 kwam het weer in handen van de aartsbisschop. Samen met een aantal omringende dorpen maakte Urmond deel uit van het ambt Born. Dit gebied ging over van het Gelderse in het Gulikse en kwam daarna in Franse handen.

Vanaf de dertiende eeuw ontwikkelde Urmond zich als handelsplaats. Dit kwam door de scheepvaart. De talrijke oorlogen in deze streek hebben voor een belangrijk deel de Maasvaart en -handel beïnvloedt. Met name de Tachtigjarige Oorlog was een moeilijke tijd voor de schippers. In de loop van de tijd hebben niet alleen oorlogen, maar ook overstromingen en lage waterstanden gezorgd voor stillegging van de maasvaart. Dit resulteerde uiteindelijk in de aanleg van het Julianakanaal en de Zuid-Willemsvaart. Samen met de spoorlijn vanuit Maastricht, waren dit de redenen voor het opdoeken van de Urmondse haven.

Huidige gemeente Stein
De huidige gemeente Stein is in 1982 ontstaan uit een samenvoeging van Elsloo, Stein en Urmond. Deze samenvoeging was een gevolg van de Gemeentelijke herindeling in Zuid-Limburg. Voor de samenvoeging vormden Elsloo, Stein en Urmond drie zelfstandige gemeenten. Naast de drie fusiegemeenten, bestaat de gemeente Stein uit een aantal kernen. Deze kernen zijn ontstaan uit een aantal vroegere dorpjes of buurtschappen; Berg, Catsop, Maasband, Meers, Nattenhoven, Nieuwdorp, Terhagen en Veldschuur.

Op de afbeelding: Het gemeentewapen van Stein d.d. 12 augustus 1982
Blazoenering: In keel de Heilige Martinus van natuurlijke kleur, gekleed van goud, houdend in de rechterhand een zwaard van zilver met gevest van goud en in de linkerhand een slip van zijn mantel, zittende op een paard van sabel, getoomd, getooid en gehoefd van goud. En links vergezeld van een naar hem opziende bedelaar van natuurlijke kleur, gekleed in een lendedoek van sabel, het geheel geplaatst op een grond van sinopel, waarvoor een schuingeplaatst schild van goud, beladen met 7 aaneengesloten ruiten van keel, geplaatst 3,3 en 1. Het schild gedekt door een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels.
Oorsprong en verklaring: De heilige Martinus is de kerkpatroon van Stein en Urmond. Het ruitenschild is afkomstig van de familie van Elsloo, bekend sinds 1108. Waarschijnlijk is Stein een afsplitsing van Elsloo. De oudst bekende vermelding van de familie van Stein dateert uit 1231. Arnold van Stein en zijn neef Arnold van Elsloo voerden beide het ruitenschild als wapen. Van hun beider ouders (Herman en Arnold van Elsloo) zijn geen wapens bekend, maar aangezien de zoons hetzelfde wapen voeren, kan geconcludeerd worden dat het wapen afkomstig is van Van Elsloo. Het wapen is in Elsloo niet gehandhaafd na uitsterving van de familie, in Stein wel. Het werd beschouwd als landswapen en opgenomen als kwartilering (zoals bij Daniel van der Merwede, eind 14e eeuw) of als hartschild (familie van Bronckhorst-Batenburg, heren van Stein sinds 1462). In wapens van deze familie in de 16e en 17e eeuw was het ruitenschild opgenomen.